Απανταχού Τριγλιανοί Απόγονοι

Ο θάνατος του μεγάλου ευεργέτη Γεωργίου Ζαρίφη την 27η Μαρτίου/8η Απριλίου 1884 αποτέλεσε ένα σημαντικό γεγονός, όχι μόνον στην κοινωνία της Κωνσταντινούπολης, αλλά και σε άλλες περιοχές της Θράκης και της Μ. Ασίας που ανήκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, στην Ελλάδα και σε πολλές πόλεις της υφηλίου όπου ζούσαν μέλη της οικογενείας του και ήταν γνωστό το έργο και οι αγαθοεργίες του.


Η είδηση του θανάτου και της κηδείας του περιγράφονται αναλυτικά και με λεπτομέρειες στις καθημερινές πολυσέλιδες εκδόσεις της εφημερίδας ΝΕΟΛΟΓΟΣ της Κωνσταντινούπολης και συνολικά σε επτά φύλλα της, και συγκεκριμένα στα 4483, 4484, 4485, 4486, 4487, 4489, 4490. Ο νεκρός περιγράφεται στους επικήδειους λόγους ως γηραιός και ασθενής, αλλά πάντοτε ως φιλάνθρωπος, προστάτης των πτωχών, των χηρών, των ορφανών και των νέων που ήθελαν να σπουδάσουν.

Ειδικότερα, στο φύλλο 4483 της Πέμπτης 29 Μαρτίου/10 Απριλίου 1884 και στη δεύτερη και τρίτη σελίδα καταχωρήθηκαν τα πρώτα άρθρα, ρεπορτάζ, και λόγοι που εκφωνήθηκαν. Ειδικότερα, στη 2η σελίδα και στις 7 στήλες της, περιλαμβάνονται άρθρα και ρεπορτάζ από το γεγονός, τα "προ της κηδείας", τα "εν οίκω", "τα στέφανα", "η κηδεία", "εν τη Εκκλησία", "εν τω νεκροταφείω", τα "συλλυπητήρια τηλεγραφήματα" και το πρώτο τμήμα του "επικήδειου λόγου του Γ. Παλαμά" " (εκπροσώπου της Μεγάλης του Γένους Σχολής). Στην 3η σελίδα και στις 5 από τις 7 στήλες της, περιλαμβάνονται: το υπόλοιπο τμήμα του "λόγου Γρ. Παλαμά", ο "επικήδειος του Α. Ψυχάρη" (εκπροσώπου Εκπαιδευτικής και Φιλανθρωπικής Αδελφότητος), "του Ι. Γεωργαντόπουλου" (εκπροσώπου του Θρακικού Συλλόγου και των Ζαριφείων Διδασκαλείων), το "ποίημα του Δ. Γ. Σαρτίνσκη" και δύο ανακοινώσεις τις εφημερίδας, η 1η ότι άλλοι επικήδειοι, ψηφίσματα και λοιπά σχετικά θα δημοσιευθούν στο επόμενο φύλλο της και η 2η για τη διανομή 100 λιρών σε φτωχούς κατά την ταφή του θανόντος στο νεκροταφείο.

Αν και όλα τα άρθρα, τα ρεπορτάζ και οι λόγοι είναι γραμμένα στην καθαρεύουσα, που επικρατούσε τότε, με αρκετές λέξεις που είναι άγνωστες στη σημερινή εποχή, είναι εντυπωσιακές οι περιγραφές όλων όσων συνέβησαν την περίοδο εκείνη, για το συγκεκριμένο γεγονός, που αφορά και στην Τρίγλια, δεδομένου ότι ο Γεώργιος Ζαρίφης είχε χρηματοδοτήσει την ανέγερση του Παρθεναγωγείου, η κτιριακή εγκατάσταση του οποίου εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα στην Τρίγλια, μετά από 150 χρόνια περίπου. Σημειώνω ότι η επιστολή της Εφορίας Τριγλίας, με την περιγραφή των εκεί ενεργειών για το θάνατο του Γεωργίου Ζαρίφη, δημοσιεύθηκε στο φύλλο της Δευτέρας 2.4/14.4.1884.

Στο φύλλο 4484 της Παρασκευής 30 Μαρτίου/11 Απριλίου 1884 και στη 2η σελίδα καταχωρήθηκαν, σχεδόν και στις 7 στήλες της,  οι επικήδειοι λόγοι του Ι. Λ. Αριστοκλέους (εκπροσώπου της Μεγάλης του Γένους Σχολής), του Οσκάρ Ισκενδέρ (εκπροσώπου της Αρμενικής κοινότητος), τα Ψηφίσματα Αδελφοτήτων, Συλλόγων, Κοινοτήτων και Εκκλησιών, οι ενέργειες του Σουλτάνου και η παρουσία αυτοκρατορικών υπαλλήλων στην κηδεία, τα Τηλεγραφήματα του Έλληνα βασιλέως, συγγενών, φίλων, ατόμων κλπ. Στην 3η σελίδα καταχωρήθηκαν σε 3 στήλες τηλεγραφήματα, παραλείψεις στεφάνων και προσφωνήσεων, η από 30/11 Απριλίου 1884 ευχαριστήριος επιστολή της Ελένης Γ. Ζαρίφη προς τον διευθυντή της εφημερίδος ΝΕΟΛΟΓΟΣ κ.α.

Στο φύλλο 4485 του Σαββάτου 31 Μαρτίου/12 Απριλίου 1884 και στην 3η σελίδα καταχωρήθηκαν σε 3 στήλες «Τα παραλειφθέντα της Κηδείας Γεωργίου Ζαρίφη», δηλαδή επιγράμματα, ποιήματα, προσφωνήσεις, άρθρα σχετικά με την κηδεία που δημοσιεύθηκαν σε άλλες αθηναϊκές εφημερίδες κλπ. Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος με τον οποίο περιγράφει ο αρθρογράφος του Νεολόγου τη διαδικασία παραλαβής των αθηναϊκών εφημερίδων στην Κωνσταντινούπολη. Γράφει: «Εκ των δια του χθεσινού αυστριακού ταχυδρομείου της γραμμής Τεργέστης κομισθεισών εφημερίδων αρυόμεθα τας επομένας περικοπάς».

Στο φύλλο 4486 της Δευτέρας 2/14 Απριλίου 1884 και στην 3η σελίδα καταχωρήθηκαν σε 3 στήλες «Τα παραλειφθέντα της Κηδείας Γεωργίου Ζαρίφη», δηλαδή το άρθρο της εφημερίδος «Φιλιππούπολις» της 28ης Μαρτίου για τις ενέργειες και αποφάσεις της κοινής συνεδρίασης του μητροπολίτη, της δημογεροντίας και εφοροεπιτροπής Φιλιππουπόλεως για το θάνατο του Γεωργίου Ζαρίφη, η επιστολή της Εφοροδημογεροντίας Τριγλίας, το τηλεγράφημα της ελληνικής παροικίας Βραίλας, το ψήφισμα της εν Μεγάλω Ρεύματι Αδελφότητος "ΠΡΟΟΔΟΣ", επιγράμματα, το ποίημα στην ελληνική του εν Αδριανουπόλει προξένου της γαλλικής δημοκρατίας κ. Gustave Laffon, το σχετικό ρεπορτάζ από την εφημερίδα "Αμάλθεια" της Σμύρνης και η απόφαση της κοινής συνεδρίασης της Δημογεροντίας και της Εφορίας Μυτιλήνης.

Στο φύλλο 4487 της Τρίτης 3/15.4.1884 και στη 2η σελίδα καταχωρήθηκαν σε 2 στήλες «Τα παραλειφθέντα της Κηδείας Γεωργίου Ζαρίφη», δηλαδή το άρθρο της εφημερίδος «Φιλιππούπολις» της 31ης Μαρτίου, η ανταπόκριση από Νικομήδεια της 30 Μαρτίου, η ανταπόκριση από Επιβάτες της 31 Μαρτίου, επίγραμμα μαθητού της Η΄ τάξεως της Μεγάλης του Γένους Σχολής, ο στέφανος και η επιγραφή της κ. Ελένης Φουρτουνιάδου εκ μέρους του υιού της που σπουδάζει ιατρική στο Παρίσι, ως υπότροφος του θανόντος και η σχετική απόφαση της συνοικίας του Αγίου Κωνσταντίνου εν Υψιμαθείοις.

Στο φύλλο 4489 της Παρασκευής 6/18.4.1884, στην 1η σελίδα και στη στήλη "ΙΔΙΑΙΤΕΡΑΙ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΙ" καταχωρήθηκε η ανταπόκριση από Προύσα της 31 Μαρτίου για τις εκεί σχετικές ενέργειες. Στην 3η σελίδα του ίδιου φύλλου καταχωρήθηκαν σε δύο στήλες αφενός η «Ιδιαιτέρα αλληλογραφία Νεολόγου εκ Μασσαλίας» για το «ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΑΡΙΦΗ ΕΝ ΜΑΣΣΑΛΙΑ» αφετέρου ο λόγος του αρχιμανδρίτου Γρηγορίου Ζυγαδηνού στο μνημόσυνο.

Στο φύλλο 4490 του Σαββάτου 7/19.4.1884, στη 2η σελίδα και στην 1η στήλη καταχωρήθηκε η είδηση της προσφοράς «επικήδειος ωδή» της κ. Σωσσάνης Κλάδου, αδελφής του μακαρίτου ιατρού Ναράντζη, με τίτλο «Δάκρυα επί τω θανάτω Γεωργίου Ζαρίφη», την οποία αποδέχθηκε η πενθούσα οικογένεια.

Από το σύνολο όλου αυτού του πλούσιου υλικού διαπιστώνεται ότι επρόκειτο για μια κηδεία που γνώρισε μεγάλη δημοσιότητα, καθώς οι νεκρολογίες, ο αριθμός των συλλυπητήριων τηλεγραφημάτων προς την οικογένεια Ζαρίφη, η καταγραφή του πλήθους των στεφάνων από άτομα, συλλόγους, ιδρύματα και σχολεία, καθώς και τα παραλειπόμενα από την κηδεία γέμιζαν τις στήλες του Τύπου πολλές μέρες μετά. Η εκτεταμένη παρουσία κοινού και επισήμων στην κηδεία του Ζαρίφη δεν ήταν τυχαία, καθώς ο εκλιπών έπαιξε σημαντικό ρόλο στα τεκταινόμενα της Κωνσταντινούπολης, αλλά όχι μόνο. Από τη μεγάλη και πετυχημένη επιχειρηματική σταδιοδρομία του, το πλούσιο φιλανθρωπικό έργο του στη Μικρά Ασία, την εμπλοκή του στους συλλόγους και τα εκπαιδευτικά πράγματα, τα τεκταινόμενα στο Πατριαρχείο και τους ανταγωνισμούς γύρω από αυτό ο ιστορικός μπορεί να συλλέξει πλούσιο υλικό.

Είναι γνωστό ότι το 1865 σε επίσκεψή του στην Προύσα, διαπίστωσε πως κανένας Έλληνας δεν μιλούσε ελληνικά, έτσι προσφέρθηκε να κτίσει δύο σχολεία, ένα αρρένων και ένα θηλέων. Υποσχέθηκε μάλιστα και ένα Γυμνάσιο, εφόσον μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια τα παιδιά θα μιλούσαν ελληνικά. Αυτά τα στοιχεία θεωρώ ότι αποτέλεσαν την απόφασή του να ιδρύσει στη συνέχεια το Παρθεναγωγείο της Τρίγλιας, το οποίο εκτιμάται ότι κατασκευάστηκε στη δεκαετία του 1870. Μετά το θάνατο  του Γεωργίου Ζαρίφη, ο γιος του Λεωνίδας συνέχισε το φιλανθρωπικό έργο του, και έστειλε στην Εφοροδημογεροντία Τριγλίας την από 20 Δεκεμβρίου 1884 επιστολή, με την οποία της ανακοίνωσε τη χορηγία της μητέρας του Ελένης με 45 λίρες ετησίως για τη συντήρηση του Παρθεναγωγείου. Η Εφοροδημογεροντία ευχαρίστησε την οικογένεια, με την  από 10.1.1885 επιστολή της, που δημοσιεύθηκε στο φύλλο 72/ Σεπτέμβριος 1990 των Τριγλιανών Νέων, όπως περιγράφεται αναλυτικά στο σχετικό άρθρο μου https://www.triglianoi.gr/index.php?topic=1832.0 .

Με δεδομένο ότι ο Γεώργιος Ζαρίφης (1807 ή 1809 ή 1810-1884) έγινε γνωστός αφενός ως επιτυχημένος τραπεζίτης, αφετέρου ως Μεγάλος Ευεργέτης του Έθνους και της Εκκλησίας και φιλάνθρωπος, αλλά και ως προστάτης των γραμμάτων και της διάδοσης της ελληνικής γλώσσας και χορηγός του Παρθεναγωγείου της Τρίγλιας, θεώρησα ως υποχρέωσή μου να μεταφέρω σε ψηφιακή μορφή όλο αυτό το πλούσιο υλικό που καταχωρήθηκε στα επτά φύλλα της εφημερίδας «Νεολόγος της Κωνσταντινούπολης», προκειμένου να διασωθεί για τις επερχόμενες γενεές και ερευνητές.

Στα κείμενα που ακολουθούν, και είναι αρκετά, προσπάθησα να μεταφέρω και να αποδώσω τα αντίστοιχα που δημοσιεύθηκαν στα  φύλλα της εφημερίδας, διατηρώντας τη γλώσσα της καθαρεύουσας, αλλά με σημερινή γραφή, τονισμό και απόδοση. Μερικά στοιχεία και διαδικασίες, που τηρούνταν την εποχή εκείνη, όπως η αφαίρεση της καρδιάς του νεκρού, ίσως σοκάρουν τους αναγνώστες, αλλά διαβάζουμε και μαθαίνουμε πολλές λεπτομέρειες για τη ζωή στην Κωνσταντινούπολη των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα, τις επιφανείς θέσεις πολλών Ελλήνων στις βαθμίδες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την αναγνώριση του έργου του θανόντος από τον τότε Σουλτάνο, και τα έργα και τις πράξεις του συγκεκριμένου Μεγάλου Ευεργέτη του Έθνους και της Εκκλησίας.

Διευκρινίζω ότι η αρίθμηση των σελίδων των φύλλων της εφημερίδας ΝΕΟΛΟΓΟΣ αντιστοιχεί σ' εκείνη των ψηφιοποιημένων φύλλων, κατά εξάμηνο περίπου, της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων, και για το Α' εξάμηνο του 1884 ξεκινούν από το φύλλο 4412 της Δευτέρας 2 Ιανουαρίου 1884 https://digitallib.parliament.gr/display_doc.asp?item=40355&seg=

θα ακολουθήσουν τα κείμενα με τα φύλλα και τις σελίδες της εφημερίδας ΝΕΟΛΟΓΟΣ της ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ, με όλες τις περιγραφές για την κηδεία του.

        Πρωταθλητής Α' Κατηγορίας ΕΠΣΑΝΑ στην ποδοσφαιρική Περίοδο 2024-2025 αναδείχθηκε ο Σαρωνικός Αναβύσσου, ο οποίος μετά από αγώνες Μπαράζ ανέβηκε στη Γ' Εθνική.
Υποβιβάστηκαν στη Β' Κατηγορία οι δυο τελευταίες ομάδες του Βαθμολογικού Πίνακα: Ο Ολυμπιακός Αγ. Στεφάνου και Ο Α.Ο Κορωπί 1903.
Ανέβηκαν από τη Β' Κατηγορία στην Α' ο  Α.Ο Άρτεμις( Πρωταθλητής), ο Α.Ο Κρυονερίου (Δευτεραθλητής) και ο Ολυμπιακός Βάρης (Ο τρίτος, λόγω ανόδου στη Γ' Εθνική του Σαρωνικού Αναβύσσου).

Α' ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΕΠΣΑΝΑ ΟΜΑΔΕΣ ΠΡΩΤΑΘΛΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2025-2026

1.ΑΧΑΡΝΑΙΚΟΣ Α.Ο
2.Γ.Σ ΑΡΗΣ ΒΟΥΛΑΣ
3.ΘΗΣΕΑΣ Ν.ΜΑΚΡΗΣ
4.ΑΠΣ ΛΑΥΡΙΟΥ/ΠΑΛΛΑΥΡΕΩΤΙΚΟΣ
5.Α.Ο ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ
6.Α.Ο ΑΤΛΑΝΤΙΣ ΑΝΘΟΥΣΑΣ
7.ΤΡΙΓΛΙΑ ΡΑΦΗΝΑΣ
8.Α.Ο ΑΝΟΙΞΗΣ
9.Α.Ο ΚΕΡΑΤΕΑΣ
10.ΠΑΛΛΗΝΙΑΚΟΣ
11.Α.Ο ΓΛΥΚΩΝ ΝΕΡΩΝ
12.ΑΧΙΛΛΕΑΣ  Κ.ΑΧΑΡΝΩΝ
13.ΑΗΤΤΗΤΟΣ ΣΠΑΤΩΝ
14. Α.Ο ΑΡΤΕΜΙΣ ΑΡΤΕΜΙΔΑΣ
15. Α .Ο ΚΡΥΟΝΕΡΙΟΥ
16. ΑΠΣ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ ΒΑΡΗΣ

Για ποια εκκλησία και ποια χρόνια μιλάς;

Από όλα τα σχετικά κείμενα που έχω διαβάσει, αυτό είναι το πιο διαφωτιστικό και πλήρες κείμενο σχετικά με την ανταλλάξιμη περιουσία και τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν από τους δικαιούχους.Προέρχεται από πολύχρονη και λεπτομερή έρευνα στα σχετικά αρχεία. Θα βοηθήσει όσους ερευνητές χρειασθεί να ασχοληθούν με θέματα πρόσφυγων από διάφορες περιοχές της Μικράς Ασίας. Συγχαρητήρια στον κ. Αποστολάτο για την συνεισφορά του αυτή.

Για το πολύπλευρο και πολυδιάστατο θέμα των προσφυγικών αποζημιώσεων έχουν γραφεί πολλά βιβλία και άρθρα. Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι το θέμα της διαδικασίας που ακολουθήθηκε, κυρίως, από το ελληνικό Κράτος και γενικά τον Ελληνισμό, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, και η πραγματική αποζημίωση που εισέπραξαν, τελικά, οι Αστοί Πρόσφυγες για την κινητή και ακίνητη περιουσία που εγκατέλειψαν στη Μ. Ασία. Σ' αυτό το άρθρο θα επιχειρήσω να περιγράψω, με συγκεκριμένα στοιχεία, τη διαδικασία που ορίστηκε από τη Συνθήκη της Λωζάνης, τις διοικητικές πράξεις (Νόμοι, Ψηφίσματα, υπουργικές αποφάσεις κλπ) που εκδόθηκαν από το ελληνικό Κράτος για το θέμα αυτό, τις περικοπές που εφαρμόστηκαν στην καταβολή της αποζημίωσης, τα διάφορα στάδια για τη δήλωση και την  καταγραφή των προσφύγων και της περιουσίας που εγκατέλειψαν, μέχρι την καταβολή της αποζημίωσης, τους φορείς στους οποίους βρίσκονται σήμερα αρχεία που σώζονται για το θέμα αυτό, και, τέλος, ένα τυπικό παράδειγμα για όλα αυτά τα στάδια.

Μερικά από τα στοιχεία, που αναφέρονται σ' αυτό το άρθρο, προέρχονται από την εξαιρετική εισήγηση του κ. Θεόδωρου Γεωργιάδη, εθελοντή στην ομάδα εργασίας της Οικουμενικής Ομοσπονδίας Κωνστανιινουπολιτών (ΟΙ.ΟΜ.ΚΩ), στην ημερίδα για το ίδιο θέμα το Σάββατο 22/3/2025 στο Καστρίτσειο.


Νομοθεσία

Μετά την ανακωχή των Μουδανιών (11/10/1922), άρχισε η συνδιάσκεψη της Λοζάνης που κατέληξε στη σύμβαση (30/1/1923)  περί της υποχρεωτικής ανταλλαγής Ελληνικών και Τουρκικών πληθυσμών (στην πραγματικότητα των Χριστιανικών και Μουσουλμανικών πληθυσμών που κατοικούσαν στις δύο χώρες). Αποτέλεσμα αυτής της σύμβασης ήταν η βίαιη εκδίωξη περισσότερων από 1.200.000 ατόμων χωρίς να διαφαίνεται περίπτωση επαναπατρισμού τους. Πιο ολοκληρωμένη εικόνα σχηματίζεται με την απογραφή του 1928, η οποία αναφέρεται στον αριθμό των 1.221.849 προσφύγων, συμπεριλαμβανομένων και των προερχομένων από τον Πόντο, την Κωνσταντινούπολη, τη Νότιο Ρωσία και τη Βουλγαρία. Στην απογραφή ωστόσο δεν λαμβάνονται υπόψη, μεταξύ 1922 και 1928, τα υψηλά ποσοστά θνησιμότητας των προσφύγων (ειδικά τον πρώτο καιρό) και ο αριθμός εκείνων που μετανάστευαν από την Ελλάδα προς τρίτες χώρες.

Μερικές διατάξεις της σύμβασης είναι χαρακτηριστικές και ενδιαφέρουσες:

Άρθρα 1-3. Από 1/5/1923 ήταν υποχρεωτική η ανταλλαγή Τούρκων υπηκόων ελληνικού ορθοδόξου θρησκεύματος, εγκαταστημένων σε τουρκικά εδάφη και Ελλήνων υπηκόων μουσουλμανικού θρησκεύματος, εγκαταστημένων σε ελληνικά εδάφη. Εξαιρέθηκαν: α) οι Έλληνες κάτοικοι Κωνσταντινουπόλεως εγκαταστημένοι προ της 30.10.1918 και β) οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης. Οι Χριστιανοί και οι Μουσουλμάνοι που είχαν εγκαταλείψει ήδη από 18.10.1912 (έναρξη Βαλκανικού πολέμου) τη χώρα κατοικίας τους περιλαμβάνονταν στην ανταλλαγή. Οι μετανάστες θα αποκτούσαν την ιθαγένεια της χώρας άφιξής τους και για όσους είχαν ήδη αναχωρήσει από 30.1.1923.

Άρθρο 14. Η ακίνητη και η κινητή περιουσία, που ανήκε στους μετανάστες ή σε εκκλησιαστικά ή ευαγή ιδρύματα, θα εκκαθαριζόταν (σωστότερα θα εκτιμάτο) από την προβλεπόμενη Μικτή Επιτροπή, που θα αποτελείτο από 4 μέλη κάθε συμβαλλόμενης χώρας και 3 ουδέτερα μέλη της Κοινωνίας των Εθνών, που θα είχαν διαδοχικά την προεδρία της Επιτροπής.

Η σύμβαση καθόριζε τη δημιουργία της Μικτής Επιτροπής Ανταλλαγής, η οποία, με έδρα την Κωνσταντινούπολη, ξεκίνησε τη δραστηριότητά της τον Οκτώβριο του 1923. Η Επιτροπή αυτή επιφορτίστηκε τόσο με τον καθορισμό του τρόπου μετακίνησης όσο και με την  εκτίμηση της αξίας της ακίνητης περιουσίας των ανταλλαξίμων. Στο ίδιο πλαίσιο, ιδρύθηκε το Γνωμοδοτικό Συμβούλιο σχετικά με οτιδήποτε αφορούσε τη σύμβαση και το οποίο, το 1926, αντικαταστάθηκε από τη Γνωμοδοτική Επιτροπή Ανταλλαγής. Συστάθηκε, ακόμη, την ίδια χρονιά και το Γενικό Μητρώο Ανταλλαξίμων, ακολουθώντας τη διαίρεση σε εκκλησιαστικές επαρχίες και σε κοινότητες που ίσχυε στη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη.

Η Μικτή Επιτροπή θα παρέδιδε σε κάθε ενδιαφερόμενο ιδιοκτήτη δήλωση (σωστότερα βεβαίωση), που θα ανέγραφε το ποσό που του οφειλόταν από τη στέρηση της περιουσίας του, η οποία περιουσία θα παράμενε υπό τη διαχείριση της Κυβέρνησης στο έδαφος της οποίας αυτή βρισκόταν. Κάθε δικαιούχος δικαιούτο, κατ' αρχήν, να λάβει από τη χώρα, όπου εγκαταστάθηκε, και για τα ποσά που του οφείλονταν, περιουσία ίσης αξίας και της ίδιας φύσης με αυτήν που εγκατάλειψε. Τα οφειλόμενα ποσά, με βάση τις εν λόγω δηλώσεις, θα αποτελούσαν οφειλή της μιας Κυβέρνησης προς την άλλη.

Με τη μονομερή δήλωση της Ελλάδας (παράρτημα με αριθμό ΙΧ της Συνθήκης Ειρήνης 24.7.1923) ορίστηκε ότι, η περιουσία των Μουσουλμάνων, που αναχώρησαν πριν από την 18.10.1912 ή δεν κατοικούσαν στην Ελλάδα, μπορούσε να απαλλοτριωθεί από τη Μικτή Επιτροπή, υπό τον όρο όμως της αμοιβαιότητας υπέρ των παρόμοιων Ελλήνων ιδιοκτητών στην Τουρκία.

Σύμφωνα με τη Σύμβαση Ανταλλαγής, τα δύο κράτη είχαν υποχρέωση να αποζημιώσουν τους πρόσφυγες που είχαν καταφύγει στη χώρα τους και υπάγονταν στη σύμβαση, με βάση το ποσό που θα εκτιμούσε η Μικτή Επιτροπή.

H διάκριση των προσφύγων σε δύο κατηγορίες, αστών και αγροτών, έγινε σύμφωνα με τον τρόπο αποζημίωσης, και όχι σύμφωνα με το επάγγελμα που ασκούσαν οι πρόσφυγες στον τόπο προέλευσής τους.

Για τη διαδικασία 1) υποβολής των δηλώσεων από τους πρόσφυγες, για τις περιουσίες που εγκατέλειψαν στις εστίες τους στη Μ. Ασία, 2) εκτίμησης της αξίας των δηλωθέντων από Επιτροπές, 3) περικοπής των αποζημιώσεων, και 4) κατηγοριοποίησης των προσφύγων που δικαιούνταν αποζημίωση και εκείνων που αποκλείστηκαν κλπ, εκδόθηκαν πολλές διοικητικές πράξεις (Νόμοι, Ψηφίσματα, υπουργικές αποφάσεις κλπ).

Οι αρμοδιότητες της Μικτής Επιτροπής αλλά και των πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων Εκτιμητικών Επιτροπών (ΕΕ) κλπ ορίστηκαν στο από 7/4/1925 Ψήφισμα της Εθνοσυνέλευσης (ΦΕΚ 95/Α/15.4.1925), και αναφέρονται λεπτομερώς στο βιβλίο «Η Τριγλιανή Ανταλλάξιμη Περιουσία» (Αντώνης Κλάψης, 2007), που εκδόθηκε με τη συμπαράσταση του Συλλόγου Τριγλιανών Ραφήνας.

Στις 29/9/1923 υπογράφηκε πρωτόκολλο για τη δημιουργία της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ), η οποία λειτούργησε αποτελεσματικά και επιτέλεσε ένα εξαιρετικά αξιόλογο έργο από το Νοέμβριο του 1923 έως και το Δεκέμβριο του 1930, οπότε και διαλύθηκε με το Νόμο 4392. Για το έργο της ΕΑΠ υπάρχουν αρκετά τεκμήρια στο Ιστορικό  Αρχείο της Τράπεζας της Ελλάδος.

Η Ελλάδα συνήψε δάνεια για το έργο της αποκατάστασης των προσφύγων, με επαχθείς όρους, τα οποία συνέβαλαν αποτελεσματικά στο πρόγραμμα αυτό.

Τον Μάιο 1924 συστάθηκε, στην Κεντρική Υπηρεσία του Υπουργείου Γεωργίας, η Γενική Διεύθυνσις Ανταλλαγής Πληθυσμών, η οποία είχε στόχο να συμβάλει στο έργο της ελληνικής αντιπροσωπείας της Μικτής Επιτροπής, και, στην ουσία, τη συγκέντρωση των στοιχείων σχετικά με τις περιουσίες των Ελλήνων ανταλλαξίμων (ΦΕΚ 98/Α). Η υπηρεσία αυτή μεταφέρθηκε αυτούσια στο Υπουργείο Κρατικής Υγιεινής & Αντιλήψεως με το Ν. 6340/1934 (ΦΕΚ Α' 357/18.10.1934).

Τον Ιούλιο 1924 σε κάθε οικονομική εφορία των νέων χωρών συστάθηκαν τα Γραφεία Ανταλλαγής Πληθυσμών, με αρμοδιότητα, μεταξύ άλλων, τη σύνταξη και παραλαβή δηλώσεων των εγκαταλειφθεισών περιουσιών των ανταλλάξιμων ομογενών, τη διαχείριση των μουσουλμανικών κτημάτων κλπ. Ειδικά στη Θεσσαλονίκη συστάθηκε Κεντρικό Γραφείο Ανταλλαγής. Όπου δεν υπήρχαν γραφεία, αρμόδιοι ήταν οι νομάρχες και για το εξωτερικό οι Πρόξενοι.

Με το Ψήφισμα της 7/4/1925 της Εθνοσυνέλευσης (ΦΕΚ 95/Α/15.4.1925) ορίστηκε ότι μέχρι την αποπληρωμή της αξίας της εγκαταληφθείσας περιουσίας των προσφύγων, θα εξακριβωνόταν και θα εκτιμάτο προσωρινά η αποζημίωση, εκ των ενόντων, στο ελάχιστο πιθανό όριο, από επιτροπές που θα συστήνονταν με αυτό το ψήφισμα και τη διαγραφόμενη διαδικασία. Η προσωρινή εξακρίβωση δεν προδίκαζε, ούτε επηρέαζε την οριστική εκκαθάριση από τη Μικτή Επιτροπή, ούτε αποστερούσε τους ανταλλάξιμους από τις αξιώσεις τους. Η εκτίμηση θα γινόταν σε Χρυσές Λίρες Τουρκίας (ΧΛΤ). (ΧΛΤ≈0,92 Χρυσής Λίρας Αγγλίας). Το Ψήφισμα όριζε επίσης (άρθρο 3) ως ανώτατο καταβλητέο ποσό τις 2.000 ΧΛΤ.

Τον Απρίλιο 1928 ξεκίνησαν άμεσες διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο Κυβερνήσεων με πολλές διακοπές και διαφωνίες που κατέληξαν στην Ελληνοτουρκική σύμβαση της Άγκυρας της 10/6/1930, η οποία, στην ουσία, περιλάμβανε όρους με τους οποίους συμπληρωνόταν η αρχική σύμβαση της 30/1/1923.

Ειδικότερα, τα δύο πρώτα άρθρα προέβλεπαν ότι η ακίνητη και κινητή περιουσία, που άφησαν Μουσουλμάνοι και Ελληνορθόδοξοι ανταλλάξιμοι στην Ελλάδα και την Τουρκία, θα έπρεπε να μεταβιβαστεί κατά πλήρη κυριότητα στην ελληνική και τουρκική κυβέρνηση αντίστοιχα.

Το σημαντικό στοιχείο που προέκυψε από τη σύμβαση της Άγκυρας (10/6/1930) διαμορφώθηκε δύο ημέρες αργότερα (12/6/1930), με τη γνώμη των ουδέτερων μελών της Μικτής Επιτροπής, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν μπορούσαν να συμβουλεύσουν τις δύο κυβερνήσεις να προχωρήσουν στην εκτίμηση των περιουσιών, όπως πρόβλεπε η Σύμβαση της Λοζάνης, δηλαδή, έτσι απλά, με την Ελληνοτουρκική σύμβαση της Άγκυρας (10/6/1930) οι ανταπαιτήσεις των δύο Κυβερνήσεων, αναφορικά με την περιουσία των ανταλλάξιμων προσφύγων, εξισώθηκαν!! Το θέμα αυτό συζητήθηκε έντονα στη Βουλή των Ελλήνων, και ειδικά, για το αν ακυρωνόταν ή όχι η διαδικασία εκτίμησης των περιουσιών των προσφύγων.

Άλλο ένα στοιχείο της σύμβασης ήταν η αναγνώριση της ιδιότητας του «εγκατεστημένου» σε όλους τους Έλληνες ορθόδοξους που βρίσκονταν πραγματικά στη ζώνη της Κωνσταντινούπολης (établis), και είχαν εξαιρεθεί από την ανταλλαγή, χωρίς να αναγνωρίζονται ως "εγκαταστημένοι" όσοι Κωνσταντινουπολίτες είχαν φύγει χωρίς διαβατήριο της Τουρκικής Δημοκρατίας (που συστάθηκε την 1.11.1922) και τα άτομα αυτά στερήθηκαν το δικαίωμα επιστροφής στην Κωνσταντινούπολη και έχασαν την αρχική τους ιθαγένεια, αποκτώντας την ελληνική. Όλη η κινητή και ακίνητη περιουσία τους, που βρισκόταν σε οποιοδήποτε μέρος της Τουρκίας μεταβιβάστηκε κατά πλήρη κυριότητα στην τουρκική κυβέρνηση.

Σε ότι αφορά στις περιουσίες των Ελλήνων εγκαταστημένων στην Κωνσταντινούπολη, (établis) η σύμβαση έκανε διάκριση μεταξύ των περιουσιών που βρίσκονταν εντός και εκτός της ζώνης της Κωνσταντινούπολης. Όλη η κινητή και ακίνητη περιουσία των Ελλήνων établis, που βρισκόταν εκτός της ζώνης της Κωνσταντινούπολης, μεταβιβάστηκε κατά πλήρη κυριότητα στην τουρκική κυβέρνηση.

Μέσα σε ένα μήνα από την έναρξη ισχύος της Σύμβασης, η ελληνική κυβέρνηση έθεσε στη διάθεση της Μικτής Επιτροπής το ποσό £ 440.000. Η Μικτή Επιτροπή επρόκειτο να διαθέσει το ποσό αυτό με κατανομή στις εξής κατηγορίες: 1) των εγκαταστημένων στην Κωνσταντινούπολη Ελλήνων Τούρκων υπηκόων, για τα ακίνητα που βρίσκονταν εκτός της ζώνης της Κωνσταντινούπολης και μεταβιβάστηκαν στην κυριότητα της τουρκικής κυβέρνησης, 2) για την αποζημίωση των εγκαταστημένων στη Δυτική Θράκη Μουσουλμάνων, Ελλήνων υπηκόων, για τις περιουσίες τους, που μεταβιβάστηκαν στην κυριότητα της ελληνικής κυβέρνησης, 3) της τουρκικής κυβέρνησης από τη Μικτή Επιτροπή ως αντιστάθμισμα στο συμψηφισμό ελληνικών και τουρκικών περιουσιών μη ανταλλάξιμων προσώπων (εκτίμηση που ουδέποτε ολοκληρώθηκε) και 4) των μουσουλμάνων ιδιοκτητών της Δυτ. Θράκης, ως εγγύηση πλήρους αποζημίωσης.

Με νόμο του 1931 που κύρωνε τη Σύμβαση της Άγκυρας προβλέφθηκε αποζημίωση για τους «απόντες» Κωνσταντινουπολίτες καθώς και η σχετική διαδικασία. Με διάταγμα του 1935 ορίστηκαν οι περικοπές, η ισοτιμία της ΧΛΤ με δραχμές (440 δρχ ενώ η τιμή της ήταν 850 δρχ) και άλλες δεσμεύσεις. Η έναρξη καταβολής των αποζημιώσεων αυτής της κατηγορίας έγινε δυνατή το καλοκαίρι του 1941 (επί κατοχής).

Γενικότερα, για την ελληνική περίπτωση, το ζήτημα της αποζημίωσης των ανταλλαξίμων αποδείχθηκε ένα ιδιαίτερα δυσεπίλυτο και ακανθώδες πρόβλημα, αφού αφενός δεν ολοκληρώθηκε η εκτίμηση των περιουσιών, αφετέρου δεν υπήρξε πλήρης αποζημίωση. Εξ άλλου, ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα ήταν ότι η εγκαταλελειμμένη χριστιανική περιουσία στην Τουρκία ήταν πολύ μεγαλύτερη και δυσανάλογη εκείνης των μουσουλμάνων στην Ελλάδα.


Διαδικασία

Οι ανταλλάξιμοι πρόσφυγες της από 30/1/1923 Σύμβασης περί υποχρεωτικής ανταλλαγής Ελληνικών & Τουρκικών πληθυσμών κλήθηκαν να υποβάλλουν δηλώσεις μέχρι 31.10.1925 οι κάτοικοι Ελλάδας και μέχρι 31.12.1925 οι κάτοικοι εξωτερικού. Από την κατηγορία αυτή εξαιρέθηκαν πολλές ομάδες προσφύγων, όπως 1) οι  Έλληνες υπήκοοι εγκαταστημένοι στην Οθωμανική αυτοκρατορία εκτός Κωνσταντινούπολης, 2) οι πρώην Τούρκοι υπήκοοι, πρόσφυγες στην Ελλάδα, που ήταν είτε Έλληνες διαφορετικού από το Ορθόδοξο δόγμα (καθολικοί, προτεστάντες κ.λπ.), είτε αλλοεθνείς (Αρμένιοι, Ασσύριοι, Εβραίοι, ακόμη και μουσουλμάνοι Κούρδοι κ.λπ.), 3) οι Έλληνες κάτοικοι εγκαταστημένοι στην Κωνσταντινούπολη προ της 30.10.1918, που λόγω του φόβου και πανικού κατέφυγαν ιδίως το β' εξάμηνο του 1922 στην Ελλάδα, χωρίς διαβατήρια της Τουρκικής Δημοκρατίας και δεν τους επιτρεπόταν η επάνοδος, 4) έμμεσα αποκλείονταν και όσοι βρίσκονταν, διαφεύγοντας από Τουρκία, σε περιοχές εκτός Ελλάδας, χωρίς ελληνικά προξενεία (ειδικά μετά την κατάργησή τους στη Νότια Ρωσία και Καύκασο της Σοβιετικής Ένωσης) ή όσοι έρχονταν μετά τις 31.12.1925 στην Ελλάδα, 5) όσων η ανταλλαξιμότητα κρίθηκε μετά την 31.12.1925, οι αιχμάλωτοι που επέστρεψαν καθυστερημένα, και όσοι είχαν λόγους ανωτέρας βίας (ασθένεια, ανηλικιότητα, φυλάκιση, ανικανότητα, έλλειψη πληροφόρησης κλπ). Συγκεντρώθηκαν συνολικά 353.381 εμπρόθεσμες δηλώσεις. (450.000 στάλθηκαν τελικά στη Μικτή Επιτροπή) και κάθε δήλωση αντιστοιχούσε σε έναν ή περισσότερους δικαιούχους.

Με το από 7/4/1925 Ψήφισμα της Εθνοσυνέλευσης συγκροτήθηκαν 1114 κοινοτικές επιτροπές (από τις οποίες για 89 δεν έχει σωθεί ίχνος υλικού), ανά οικισμό ή ομάδες οικισμών και για τις μεγάλες πόλεις με τη σύσταση πολλών επιτροπών ή και ανά ενορία. Για τη στελέχωση των 3μελών ή 5μελών επιτροπών επιλέχθηκαν διακεκριμένα («ευυπόληπτα») άτομα γνωστού κύρους της συγκεκριμένης κοινότητας από κάθε εκκλησιαστική επαρχία ή από προσφυγικές οργανώσεις και διορίστηκαν με αποφάσεις του Υπουργού Γεωργίας (άρθρο 9). Με εκλογή από τα μέλη, ένα από τα άτομα αυτά αναλάμβανε την προεδρία και η επιτροπή συνεπικουρούνταν από ένα γραμματέα που οριζόταν από το Υπουργείο Γεωργίας. Ως έδρα τους προκρίθηκε ένας βασικός οικισμός που εξυπηρετούσε τα μέλη της Επιτροπής από την αντίστοιχη περιοχή προέλευσης. Ο λόγος για τον οποίο προκρίθηκε αυτή η μέθοδος ήταν απλός και συγκεκριμένα η έλλειψη, τις περισσότερες φορές, επαρκών αποδεικτικών στοιχείων για τα εγκαταλειμμένα περιουσιακά στοιχεία (ακίνητα και κινητά) των ανταλλαξίμων, η επιβεβαίωση της αξιοπιστίας των δηλώσεών τους μπορούσε να πραγματοποιηθεί μόνο μέσω της μαρτυρίας προσώπων που είχαν ιδίαν αντίληψη για το ζήτημα.

Στις επιτροπές αυτές ανατέθηκε ο έλεγχος της δήλωσης που υποβλήθηκε από κάθε πρόσφυγα (ανταλλάξιμο), τόσο ως προς τα περιουσιακά στοιχεία της, όσο και ως προς την εκτίμηση της αξίας τους με βάση την προσωπική τους γνώμη, τις πληροφορίες τους και τυχόν αποδεικτικά στοιχεία των δικαιούχων. Στην περιουσία υπολογίζονταν αφενός η ακίνητη και η κινητή περιουσία, αφετέρου και το εισόδημα που είχαν απωλέσει μετά την Μικρασιατική καταστροφή.  Στην περίπτωση της Τρίγλιας υπολογίστηκε και το εισόδημα που απώλεσαν κατά το διάστημα των διωγμών 1915 – 1918.

Για την ιδιοκτησία της περιουσίας λήφθηκε υπόψη το δυτικό δίκαιο. Αναγνωρίστηκε το δικαίωμα της περιουσίας σε γυναίκες και σε ορφανά. Πραγματοποιήθηκε ακόμα έλεγχος κληρονομικών δικαιωμάτων, όπως προκύπτει από τα Πρακτικά των ΕΕ, και υπάρχουν περιπτώσεις απόρριψης δηλώσεων ως «απαράδεκτων».

Οι δηλώσεις των προσφύγων, όπως και το σώμα των πράξεων εκτίμησης των ΕΕ δεν διασώθηκαν (πολτοποιήθηκαν το 1940 περίπου). Εκείνα που διασώθηκαν ήταν 1) τα πρακτικά των παραπάνω ΕΕ (σε ποσοστό περίπου 93%), που περιλαμβάνουν σημαντικά στοιχεία για κάθε πρόσφυγα (βλέπε παράδειγμα στο τέλος του άρθρου), αναλυτικά, τη δηλωθείσα αξία (όχι πάντοτε), την εκτιμηθείσα από την ΕΕ για κάθε περιουσιακό του στοιχείο αλλά και την ανάλυση των επιμέρους στοιχείων των δηλωθέντων περιουσιακών στοιχείων (σπίτια, αγροί, άλλα κτίσματα, ζώα, έπιπλα, εργαλεία κλπ) και 2) τα ευρετήρια που συντάχθηκαν, με σημαντικό στοιχείο τον αριθμό πράξεως της ΕΕ, με τον οποίο συνδέονται τα ευρετήρια με τους τόμους των Πρακτικών των ΕΕ, αλλά και με τα Μητρώα που συντάχθηκαν αργότερα.

Εξαίρεση αποτελούν τα αντίστοιχα στοιχεία που, ενδεχομένως, διασώθηκαν ατομικά από κάθε δικαιούχο πρόσφυγα ή τους κληρονόμους του, όπως στην περίπτωση του παππού μου Πολυνείκη Γεράκη, χάρη στη φροντίδα και οργάνωση της μητέρας μου Λουκίας Γεράκη, η οποία, εκτός από το πολύτιμο αρχειακό υλικό (επιστολές, προικοσύμφωνα, φωτογραφίες, έγγραφα κλπ) πολλών μελών της ευρύτερης οικογένειας, διαφύλαξε και όλο το υλικό που αφορούσε στην αποζημίωση της εγκαταλειφθείσας περιουσίας του παππού μου (δηλώσεις, βεβαιώσεις αρχών, έγκριση ΕΤΕ κλπ). Αλλά το θέμα αυτό θα αναφερθεί στο τέλος του άρθρου, ως τυπικό παράδειγμα της διαδικασίας που ακολουθήθηκε.

Ειδικά για την Τρίγλια συστάθηκαν τρεις ΕΕ σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Καβάλα, με εκείνη της Θεσσαλονίκης να είναι η μεγαλύτερη σε αριθμό προσφύγων που καταγράφηκαν. Όπως προαναφέρθηκε, ο Αντώνης Κλάψης μετέγραψε το 2007 όλο το (σωζόμενο τότε) υλικό των τριών ΕΕ σε πίνακες με όλα τα σημαντικά στοιχεία (ονοματεπώνυμο, συνεδρίαση και αρ. πράξης της ΕΕ, αρ. δήλωσης, ακίνητη, κινητή και σύνολο εκτιμηθείσας περιουσίας και στη στήλη «Παρατηρήσεις» σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τους συγκληρονόμους, τα ποσά που δικαιούνταν καθένας εξ αυτών και άλλες λεπτομέρειες, καθώς, επίσης και πολύτιμο ιστορικό υλικό στην Εισαγωγή και στο Κεφάλαιο !. Το βιβλίο του «Η Τριγλιανή Ανταλλάξιμη Περιουσία» αποτέλεσε μια από τις βασικές πηγές άντλησης πληροφοριών για το έργο μας «Τα Γενεαλογικά Δένδρα της Τρίγλιας Βιθυνίας».


Περικοπές

Οι αποζημιώσεις που καταβλήθηκαν στους δικαιούχους πρόσφυγες πέρασαν από αρκετά στάδια περικοπών.

Ως «πρώτη προκαταβολή» (ή «προσωρινή αναστολή» στα Μητρώα) αποφασίστηκε, με το άρθρο 2 του Ψηφίσματος της 7/4/1925, να δοθεί στους ανταλλάξιμους, ποσοστό της αξίας περιουσίας τους, επί της αξίας, που θα καθοριζόταν προσωρινά από τις εκτιμητικές επιτροπές, ως εξής:

Για περιουσίες αξίας μέχρι 400 ΧΛΤ    25%
Για περιουσίες αξίας μέχρι 1000 ΧΛΤ    20%, για το άνω των 400 ΧΛΤ
Για περιουσίες αξίας μέχρι 2000 ΧΛΤ    15%, για το άνω των 1000 ΧΛΤ
Για περιουσίες αξίας μέχρι 5000 ΧΛΤ    10%, για το άνω των 2000 ΧΛΤ
Για περιουσίες αξίας άνω των 5000 ΧΛΤ  5%, για το άνω των 5000 ΧΛΤ, με ανώτατο όριο προκαταβολής 2000 ΧΛΤ.

Αυτή ήταν η πρώτη περικοπή και πρέπει να σημειωθεί ότι το ποσοστό περικοπών από τις εκτιμήσεις των επιτροπών σε σχέση με τα αιτηθέντα ποσά ξεπερνάει κατά μέσο όρο το 50%, ενώ οι απορριφθείσες αιτήσεις είναι συνολικά περισσότερες από 15%.

Και ενώ οι ΕΕ προχώρησαν στο έργο της εκτίμησής τους, το Υπουργείο Γεωργίας, που είχε την αρμοδιότητα αποκατάστασης των προσφύγων, εξέδωσε τον τόμο των «προσωρινών αναστολών». Ο τόμος (3865) έχει τίτλο «Πρωτοβάθμιοι Εκτιμητικαί Επιτροπαί του από 7/15 Απριλίου 1925 Ψηφίσματος της Δ' Εθνισυνέλευσης-ΠΕΡΙΚΟΠΑΙ» και περιλαμβάνει πίνακες περικοπών ανά επιτροπή τόπου προέλευσης, που ανέρχονταν από 0% μέχρι και 85%. Οι περικοπές ήταν είτε οριζόντιες ανά Επιτροπή ή οριζόντιες με κλίμακα, δηλαδή για περιουσίες μέχρι 1000 ΧΛΤ (χρυσές λίρες Τουρκίας) περικοπή 30%, και για υπερβάλλουσα περιουσία περικοπή 50%. Και ο τόμος έχει ολόκληρο δεύτερο μέρος με προσωποποιημένες περικοπές (στη δήλωση του Α πρόσφυγα περικοπή x%). Για την Τρίγλια Προύσσης και τις ΕΕ Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Καβάλλας ορίστηκαν οριζόντιες περικοπές 60% για την κινητή και 15% για την ακίνητη περιουσία των δικαιούχων.

Μέσος όρος «προσωρινών αναστολών» χωρίς τις προσωποποιημένες: 23,7%.


Αυτή ήταν η δεύτερη περικοπή.

Εκ των υστέρων, και λόγω ανεπάρκειας των προς διάθεση ποσών, αποφασίστηκε μια τρίτη οριζόντια περικοπή (παρακράτηση) 25% του προς διάθεση ποσού. Κατά την καταβολή της αποζημίωσης υπήρξε μια ακόμη παρακράτηση (1-1,5%) υπέρ της Εθνικής Τράπεζας, η οποία είχε αναλάβει τη σχετική διαδικασία καταβολής της στους δικαιούχους πρόσφυγες.

Με βάση τους συγκεντρωτικούς πίνακες (Μητρώα), που συντάχθηκαν το 1935, το πραγματικό ποσό που καταβλήθηκε τελικά στους δικαιούχους ήταν κατά μέσο όρο το 11,4% του εκτιμηθέντος ποσού (όχι του αιτηθέντος) από τις επιτροπές!!

Και αυτό για όσους πρόλαβαν και υπέβαλαν εμπρόθεσμες δηλώσεις.

Κατά κανόνα η Εθνική Τράπεζα απέδιδε στους αστούς δικαιούχους που αποζημίωσε το 20% περίπου σε μετρητά (δραχμές) και το υπόλοιπο σε ομολογίες. Σε περιόδους έντονου πληθωρισμού και υποτίμησης της δραχμής αντιλαμβανόμαστε την απομείωση του κεφαλαίου των ομολογιών κάθε πρόσφυγα. Εναλλακτικά μπορούσε κάποιος να πουλήσει τις ομολογίες του, σε σαφώς μικρότερη τιμή από την ονομαστική.

Οι διαδικασίες υποβολής των δηλώσεων, της εκδίκασης των εμπρόθεσμων από τις ΕΕ, της αποστολής τους στην ΕΤΕ και της έγκρισης για πληρωμή ολοκληρώθηκαν το 1927. Υπήρξαν, βέβαια, και οι εκπρόθεσμες δηλώσεις και άλλες περιπτώσεις, η εξέταση των οποίων ολοκληρώθηκε σταδιακά  μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '30.


Αρχεία που σώζονται και φορείς που τα έχουν

Οι δηλώσεις των προσφύγων, που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, εκδικάστηκαν από τις τρεις βασικές ΕΕ (Θεσσαλονίκης, Αθηνών και Καβάλας) και τα αποτελέσματα καταγράφηκαν σε Πρακτικά και Ευρετήρια. Από την επεξεργασία των Μητρώων των Αστών Προσφύγων προέκυψε ότι υπήρξαν και άλλες ΕΕ που λειτούργησαν σε πόλεις της Τουρκίας (Μ. Συμβουλίου, Κίου κλπ). Από τα αρχεία των τριών βασικών ΕΕ διασώθηκαν πλήρη τα Πρακτικά των ΕΕ Θεσσαλονίκης και Καβάλας, καθώς και τα αντίστοιχα Ευρετήρια, αλλά από τον τόμο των Πρακτικών της ΕΕ Αθηνών λείπει 1) το τμήμα από την αρχή μέχρι τη σελίδα 20, υπάρχουν οι σελίδες 21-198 στις οποίες περιλαμβάνονται οι πράξεις από τη 14η μέχρι την 309η , και με «βάση σχετικές αναφορές που γίνονται σε διάφορα σημεία του σωζόμενου τμήματος, προκύπτει με σχεδόν απόλυτη ασφάλεια το συμπέρασμα ότι το κατάστιχο διέθετε συνολικά 275 περίπου σελίδες», σύμφωνα με τον Αντώνη Κλάψη (Η Τριγλιανή Ανταλλάξιμη Περιουσία, σελ 48), και 2) το αντίστοιχο Ευρετήριο.

Με νομοθετικό διάταγμα του Φεβρουαρίου 1926 ορίστηκε να συντάξει η Διεύθυνσις Ανταλλαγής του Υπ. Γεωργίας Γενικό Μητρώο των προσφύγων, λεξικογραφημένο ανά περιοχή προέλευσης, στο οποίο θα αναγραφόταν εκκαθαρισμένο το επιδικασθέν ποσό κάθε πρόσφυγα και το ποσό της «προκαταβολής» που του αντιστοιχεί.

Με βάση τον πίνακα που ακολουθεί, από την εργασία του Δημήτρη Νικολάου, «Η εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης- Η περίπτωση της Τρίγλιας», Αθήνα 2019, για το  ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ, φαίνονται τα ποσοστά διασποράς των προσφύγων σε συγκεκριμένες περιοχές της Ελλάδας που προέρχονται από συγκεκριμένη περιοχή και αφορά σε πρόσφυγες που πήραν αστική αποζημίωση (ΙΑ/ΕΤΕ, Συλλογή πιστοποιητικών προσφυγικών συλλόγων Α22Σ1). Είναι χαρακτηριστικό ότι οι κάτοικοι των οικισμών της Προποντίδας, μεταξύ των οποίων και η Τρίγλια, εγκαταστάθηκαν, κυρίως, στην Αθήνα (54%) και τη Θεσσαλονίκη (45%).


Ο τόμος 3865 του Υπ. Γεωργίας με τις περικοπές που εφαρμόστηκαν στις εκτιμηθείσες αξίες από τις ΕΕ σε όλους τους δικαιούχους βρίσκεται στα ΓΑΚ.

Το Γενικό Μητρώο Αστών Προσφύγων καταρτίστηκε κατά Εκκλησιαστική Επαρχία/– Κοινότητα. Δικαίωμα συμπερίληψης είχαν όσοι υπόβαλαν εμπρόθεσμες δηλώσεις και δεν έτυχαν αγροτικής αποκατάστασης. Σημειώνεται ότι, στο ψηφιακό αρχείο, που παρέλαβα από το Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας (ΙΑ/ΕΤΕ) και περιγράφεται αναλυτικά στη συνέχεια, αναγράφεται η διατύπωση «υπόνοια αγροτικής εγκατάστασης» σε αρκετές περιπτώσεις δικαιούχων. Τελικά, καταρτίστηκαν επάλληλα Μητρώα (Α'. ΜΗΤΡΩΟΝ, ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, ΜΗΤΡΩΟΝ ΤΩΝ ΜΕΙΚΤΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΝ, Α' & Β' ΦΥΛΛΟΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΥ) και Ειδικά Μητρώα (όπως υπαλλήλων Οθωμανικού Δημοσίου κλπ). Τα Μητρώα των Αστών Προσφύγων καταρτίστηκαν με σκοπό να δοθούν στο φορέα καταβολής της αποζημίωσης (Εθνική Τράπεζα), ώστε να αποτελούν τον τίτλο πληρωμής κάθε δικαιούχου πρόσφυγα, και υπάρχουν στο ΙΑ/ΕΤΕ, σε εκτυπωμένη μορφή (κατάστιχα μεγάλων διαστάσεων), αλλά και σε ψηφιακό αρχείο. Το υλικό αυτό είναι εξαιρετικό γιατί αποτελείται από ξεχωριστές στήλες με 1) τα στοιχεία  κάθε δικαιούχου αποζημίωσης (για το επώνυμο, το όνομα και το όνομα πατρός ή συζύγου ή γένους), ανεξάρτητα αν αυτός ήταν ο αιτών ή κληρονόμος που αναγραφόταν στα Πρακτικά των ΕΕ ή προέκυπτε από άλλα στοιχεία (ευρετήρια των ΕΕ κλπ), 2) την ΕΕ που εκδίκασε τη δήλωση, 3) τον αριθμό πράξης, που συνδέει το Μητρώο με τα πρακτικά των ΕΕ, 4) το ποσό που επιδικάστηκε από την ΕΕ για την κινητή, την ακίνητη και τη συνολική περιουσία του δικαιούχου, 5) το ποσοστό της πρώτης περικοπής ή «προσωρινής αναστολής» (συνήθως 60%-15% για τους Τριγλιανούς των τριών ΕΕ, αλλά διαφορετικά ποσοστά σε μερικές περιπτώσεις Τριγλιανών δικαιούχων που εκδικάστηκαν από άλλες ΕΕ), 6) το υπόλοιπο μετά από αυτήν, 7) το καταβλητέο ποσό μετά την οριζόντια 3η περικοπή (25%) και 8 ) το υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας που εξυπηρετούσε τον δικαιούχο, από το οποίο προκύπτει ο τόπος εγκατάστασης του δικαιούχου της αποζημίωσης. Υπάρχει και μια ακόμη στήλη με τίτλο «Παρατηρήσεις» στην οποία καταγράφονται διάφορες οδηγίες προς τα υποκαταστήματα της ΕΤΕ για τον συγκεκριμένο δικαιούχου, όπως πχ «υπ' αναστολήν πληρωμής» για διάφορους λόγους, «Διαμένει εις το εξωτερικόν», η απαίτηση για προσκόμιση πιστοποιητικού ταυτοπροσωπίας και άλλες. Προφανώς, είχε προηγηθεί η διαδικασία προσκόμισης από τον δικαιούχο αυτού του πιστοποιητικού (συνήθως από αναγνωρισμένο προσφυγικό σύλλογο της προτίμησης του), που ήταν υποχρεωτικό για την καταβολή της αποζημίωσης, και στις συγκεκριμένες περιπτώσεις δεν είχε υποβληθεί το πιστοποιητικό και η ΕΤΕ το επεσήμανε στα καταστήματά της.

Η σύνταξη των Μητρώων των Αστών Προσφύγων είχε ξεκινήσει από το Υπουργείο Γεωργίας και συνεχίστηκε από το Υπουργείο Κρατικής Υγιεινής & Αντιλήψεως, στην οποία είχε μεταφερθεί η Διεύθυνση Ανταλλαγής το 1934 και για το λόγο αυτό τα Μητρώα φέρουν ως φορέα έκδοσης το Υπ. Γεωργίας.

Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) υπάρχουν μόνο τα Συγκεντρωτικά Ευρετήρια των Μητρώων αυτών, όπως καταρτίσθηκαν πολύ αργότερα (το 1935), σε δύο κατηγορίες:: α) Ευρετήριο Αστών προσφύγων, β) Ευρετήριο Αγροτών προσφύγων, ως ενιαίοι τόμοι απόλυτα λεξικογραφημένοι για το σύνολο των προσφύγων από όλες τις επιτροπές που μεσολάβησαν στην εκτίμηση περιουσιών (κοινοτικές, μικτές επαρχιακές, ν. 3392/1927, ν. 4086/1929, ν. 3381/1927, κληρονομικών μεριδίων κλπ), συνενώνοντας τα επιμέρους Μητρώα, που είχαν σταλεί στην Εθνική Τράπεζα και βρίσκονται στο Ιστορικό Αρχείο της ΕΤΕ (ΙΑ/ΕΤΕ). Τα συγκεκριμένα Ευρετήρια είναι 17 τόμοι με 12.100 περίπου σελίδες φωτογράφισης για τους Αστούς Πρόσφυγες και 8 τόμοι με 5.900 περίπου σελίδες φωτογράφισης για τους Αγρότες Πρόσφυγες, με 361.000 περίπου ονόματα δικαιούχων από τη Μ. Ασία.

Τα ευρετήρια αυτά έχουν φωτογραφηθεί αφενός από ανεξάρτητο ιδιώτη αφετέρου από την ομάδα εθελοντικής εργασίας της Οικουμενικής Ομοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτών (ΟΙ.ΟΜ.ΚΩ.). Ο ιδιώτης παρέδωσε στα ΓΑΚ, ως αντάλλαγμα, το υλικό σε ψηφιακή μορφή (σκληρό δίσκο), το οποίο έχω δει στο Αναγνωστήριο, αλλά δεν μου επιτράπηκε να το αντιγράψω για τις ανάγκες του έργου μας «Τα Γενεαλογικά Δένδρα της Τρίγλιας Βιθυνίας», ίσως λόγω του υπογραφέντος Μνημονίου Συνεργασίας. Η ΟΙ.ΟΜ.ΚΩ. δεσμεύεται από το αντίστοιχο Μνημόνιο και δεν μπόρεσα να παραλάβω αυτό το υλικό.

Καταρτίστηκε και Μητρώο των αγροτών προσφύγων με 175.000 περίπου δικαιούχους, περιλαμβάνει άτομα που είτε έτυχαν αγροτικής αποκατάστασης μέσω της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ) και στάλθηκαν στην ΕΑΠ, προς συμψηφισμό χρεών, είτε αν δεν είχαν χρέη, για την καταβολή αποζημίωσης. Καταρτίστηκαν 3 διακριτά Μητρώα (Α, Β, Γ), αλλά, δυστυχώς, αγνοούνται παντελώς. Δεν βρέθηκαν ούτε στα ΓΑΚ, ούτε στο Πολ. Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ως διάδοχο της ΑΤΕ).

Αντ' αυτών, ως υποκατάστατο, υπάρχουν στο ΙΑ/ΕΤΕ τα Ονομαστικά Ευρετήρια Αγροτών Προσφύγων της Δ/νσης Χρεών της ΕΑΠ με 189.518 πρόσφυγες (αρχηγούς οικογενειών), που έλαβαν αγροτική αποζημίωση. Είναι απολύτως λεξικογραφημένα, τυπωμένα, προς συμψηφισμό των αποζημιώσεων με τα αγροτικά χρέη. Περιέχουν τον τόπο προέλευσης από την Τουρκία και τον ακριβή τόπο εγκατάστασης στην Ελλάδα, μόνο των αρχηγών αγροτικών οικογενειών. Δεν συνδέονται, όμως, με τα Πρακτικά των Επιτροπών. Το υλικό αυτό ψηφιοποιήθηκε αρχικά από την ομάδα του καθηγητή Αθαν. Σταυρακούδη (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων) και κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο πριν από χρόνια και πρόσφατα αναφέρεται στην ιστοσελίδα https://anatolia-imprints.gr/ (Αθαν. Σταυρακούδης - Στέλιος Μιχαλόπουλος, Brown University, ΗΠΑ- Ηλίας Παπαϊωάννου, London Business School και άλλοι συνεργάτες) με διαθέσιμα όλα τα στοιχεία αναζήτησης (ονοματεπώνυμο, περιοχή προέλευσης, περιοχή εγκατάστασης στην Ελλάδα. Με αναζήτηση για τους καταγραφέντες Τριγλιανούς Πρόσφυγες επιλέγουμε 1) την προέλευση ΠΡΟΥΣΣΑ και ΤΡΙΓΛΙΑ στο πεδίο Προέλευσης και 2) ΡΑΦΗΝΑΣ-ΠΙΚΕΡΜΙΟΥ ή ΝΕΑΣ ΠΡΟΠΟΝΤΙΔΑΣ (για ΝΕΑ ΤΡΙΓΛΙΑ) στο πεδίο Εγκατάστασης. Η εφαρμογή δίνει 175 Πρόσφυγες στη Ραφήνα και 394 στη Ν. Τρίγλια.

Το υλικό αυτό χρησιμοποιήθηκε στο έργο μας, για τους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στη Ραφήνα, πολύ περισσότερο, αφού δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα το Μητρώο Προσφύγων (Δημοτολόγιο) της Κοινότητας και μετέπειτα Δήμου Ραφήνας. Στο ΙΑ/ΕΤΕ υπάρχουν τρία δερματόδετα βιβλία συνήθους μεγέθους που αφορούν στους αγρότες πρόσφυγες.


Μελέτη και Επεξεργασία των αρχείων

Κατά τις επισκέψεις μου στο ΙΑ/ΕΤΕ (αρχές Απριλίου 2025) παρέλαβα, υπογράφοντας σχετική άδεια,  για μελέτη και μόνο και όχι για δημοσίευση, για την οποία απαιτείται νέα άδεια, το ψηφιακό υλικό (λήψεις/εικόνες) που αφορά στην κοινότητα Τρίγλιας της εκκλησιαστικής επαρχίας Προύσσης, Το υλικό αυτό αποτελείται από 29 λήψεις/εικόνες, εκ των οποίων οι τρεις είναι όμοιες με αντίστοιχες με άλλο αριθμό ταξινόμησης σε διαφορετικό κατάστιχο, που είχε γίνει από το τότε Υπουργείο Γεωργίας.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα ολοκλήρωσα τη μεταφορά του υλικού αυτού (λήψεις/εικόνες) σε άλλο επεξεργάσιμο ψηφιακό αρχείο (excel) προκειμένου να έχουμε τη δυνατότητα επεξεργασίας του και στόχο τη συσχέτισή του αφενός με το ψηφιακό αρχείο της Τριγλιανής Ανταλλάξιμης Περιουσίας (Αντώνης Κλάψης), που συντάξαμε για το έργο «Τα Γενεαλογικά Δένδρα της Τρίγλιας Βιθυνίας», αφετέρου με το ψηφιακό αρχείο του ίδιου έργου, προκειμένου να διαπιστωθεί αν όλοι οι Τριγλιανοί δικαιούχοι αποζημίωσης ή τμήμα τους περιλαμβάνονται στο έργο ή όχι.

Για τη μεταφορά του υλικού που παρέλαβα από το ΙΑ/ΕΤΕ σε ψηφιακό επεξεργάσιμο αρχείο (excel) ακολούθησα την εξής διαδικασία. Κάθε εγγραφή δικαιούχου ελεγχόταν λεπτομερώς σε σχέση με το ψηφιακό υλικό 1) των Πρακτικών των ΕΕ και 2) της Τριγλιανής Ανταλλάξιμης Περιουσίας, προκειμένου να επιβεβαιωθεί ότι ο δικαιούχος αναγραφόταν σ' αυτά. Τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας είναι τα ακόλουθα:

1. Στα Μητρώα καταγράφηκαν οι Τριγλιανοί Αστοί Πρόσφυγες που ήταν δικαιούχοι αποζημίωσης, ανεξάρτητα από το αν η αρχική δήλωση είχε υποβληθεί από τον αρχικό πρόσφυγα ή τους κληρονόμους του. Σε αρκετές περιπτώσεις, οι δικαιούχοι αναγράφονται στα Πρακτικά των ΕΕ είτε από τον Γραμματέα είτε μεταγενέστερα με προσθήκη του κωδικού τους στο Μητρώο (πχ Σ15).

2. Αρκετοί δικαιούχοι αποζημίωσης συμμετείχαν σε περισσότερες από μια πράξεις διαφορετικών ΕΕ και στα Μητρώα καταγράφηκε το ποσό που τελικά έπρεπε να καταβληθεί σε καθένα.

3. Διαπιστώθηκαν πολλά λάθη στα Μητρώα, κυρίως, στα ονοματεπώνυμα των δικαιούχων, αρκετά στην αναγραφόμενη ΕΕ, λιγότερα στους αρ. πράξης, που αποτελεί και το μοναδικό στοιχείο σύνδεσης των Πρακτικών των ΕΕ με τα Μητρώα, και ακόμη λιγότερα σε άλλες στήλες.

4. Στη στήλη «Παρατηρήσεις» του ψηφιακού αρχείου (excel) κατέγραψα τα σωστά στοιχεία και τις σχετικές σημειώσεις/διορθώσεις.

5. Διαπιστώθηκε η λειτουργία και άλλων ΕΕ (μάλλον των Ειδικών Μητρώων) που κατέγραψαν δικαιούχους σε πόλεις της Τουρκίας (Μ. Συμβουλίου, Κίου, Αγ. Φωτεινή, Μουδανιά, Κρεμαστής Νικ., Μιχαλιτσίου, Δορυλαίου, Μ Σ Εφέσσου κλπ).

6. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι παρατηρήσεις του τύπου «υπ' αναστολήν πληρωμής» για διάφορους λόγους, «Διαμένει εις το εξωτερικόν», η απαίτηση για προσκόμιση πιστοποιητικού ταυτοπροσωπίας και άλλες, δεν παρατηρούνται στο Μητρώο Α', αλλά σε όλα τα υπόλοιπα.

7. Ο συνολικός αριθμός των Τριγλιανών δικαιούχων αποζημίωσης που καταγράφηκαν στα Μητρώα Αστών Προσφύγων ήταν 1165. Από αυτούς, 1) οι 537 περιλαμβάνονται στο Α' Μητρώο, 2) οι 290 στο Συμπληρωματικό Φύλλο, 3) οι 126 στο Α' Συμπληρωματικό Φύλλο, 4) οι 118 στο Β' Συμπληρωματικό Φύλλο και 5) οι 94 στο Παράρτημα.

Υπενθυμίζεται ότι τα τελικά ποσά που καταβλήθηκαν στους Αστούς Πρόσφυγες δεν ήταν αυτά που αναγράφονταν στη στήλη του καταβλητέου ποσού, αλλά μειώθηκαν κατά 1%-1,5% περίπου για προμήθεια της ΕΤΕ. Και αυτά τα ποσά, που είχαν υπολογισθεί σε ΧΛΤ, μειώθηκαν ακόμη περισσότερο από δύο σημαντικούς παράγοντες, αφενός την ισοτιμία μετατροπής της ΧΛΤ σε δραχμές, αφετέρου το γεγονός ότι το 20% περίπου δόθηκε σε μετρητά και το υπόλοιπο σε ομολογίες, οι οποίες εξαργυρώθηκαν σχεδόν αμέσως σε πολύ χαμηλότερες τιμές από την ονομαστική αξία τους.

Όπως προαναφέρθηκε, δεν μπόρεσα να παραλάβω τα αρχεία των Συγκεντρωτικών Ευρετηρίων των Μητρώων είτε από τα ΓΑΚ είτε από την ΟΙ.ΟΜ.ΚΩ., που είναι χρήσιμα για τη συμπλήρωση του έργου μας.

Στάθηκα τυχερός, όμως, αφού στην πλατφόρμα MyHeritage, στην οποία φιλοξενείται, με συνδρομή των τριών συγγραφέων, το έργο αυτό, βρήκα τυχαία τον Μάρτιο 2025 το υλικό των ευρετηρίων των αστών προσφύγων, χωρίς να γνωρίζω τον τρόπο με τον οποίο μεταφέρθηκε στη συγκεκριμένη πλατφόρμα, αν και η κοινή λογική δίνει την απάντηση. Εκμεταλλεύτηκα αυτή την ευκαιρία αφού, ως administrator της συνδρομής, είχα τη δυνατότητα να επεξεργαστώ το υλικό και να αποδελτιώσω (μεταφέρω) σε ψηφιακή μορφή (excel) τους πρόσφυγες που είχαν δηλώσει τόπο προέλευσης την Τρίγλια Βιθυνίας. Με τη δύσκολη και επίπονη αυτή διαδικασία επιλογής των Τριγλιανών αστών προσφύγων, από κάθε εικόνα δύο σελίδων, ολοκλήρωσα τη μεταφορά τους από τους 17 τόμους των αστών και από 4 από τους 8 τόμους των αγροτών προσφύγων, αφού δεν γνώριζα από την αρχή του εγχειρήματος το περιεχόμενο κάθε τόμου. Από την εργασία αυτή προέκυψαν 1121 Τριγλιανοί Αστοί πρόσφυγες, που εγγράφησαν στα αντίστοιχα Συγκεντρωτικά Ευρετήρια. Ο αριθμός αυτός δεν είναι, προφανώς, συγκρίσιμος με εκείνον (1165) των δικαιούχων αποζημίωσης που προκύπτουν από τα Μητρώα Τριγλιανών Αστών, δεδομένου ότι ο τελευταίος αντιστοιχεί σε διαφορετική ομάδα.


Παράδειγμα

Στη συνέχεια παρατίθενται τα στάδια που έπρεπε να περάσει κάθε ανταλλάξιμος αστός πρόσφυγας για την αποζημίωσή του, και συγκεκριμένα από την  υποβολή δήλωσης αποζημίωσης μέχρι την τελική έγκρισή της και την εγγραφή του δικαιούχου στα μεγάλα τυπωμένα κατάστιχα του Υπ. Γεωργίας που στάλθηκαν στην ΕΤΕ για την καταβολή της στον δικαιούχο, και ως παράδειγμα, χρησιμοποιώ την περίπτωση του παππού μου Πολυνείκη Γεράκη, ο οποίος καταγράφηκε (ανεξήγητα) ως Πολύνικος, αν και είχε υπογράψει με το σωστό όνομα, και για τον οποίο έχω στη διάθεσή μου όλα τα σχετικά στοιχεία, χάρη στη μητέρα μου.

Σημειώνω ότι στο υλικό που βρήκα μετά το θάνατο της μητέρας μου περιλαμβάνονται και τα από 11/1/1927 συμβολαιογραφικά πληρεξούσια (Power of Attorney) των δύο αδελφών της γιαγιάς μου, οι Διομήδης και Γρηγόριος Τσιπουράς, προς τον παππού μου, οι οποίοι είχαν μεταναστεύσει στο Montreal του Καναδά την 1η δεκαετία του 20ου αι., για να υποβάλει δηλώσεις για τα περιουσιακά τους στοιχεία που εγκατέλειψαν στην Τρίγλια. Με δεδομένο ότι τα άτομα αυτά αφενός είχαν μεταναστεύσει πριν από το 1912, αφετέρου δεν βρήκα τα ονόματά τους στα αντίστοιχα Μητρώα του ΙΑ/ΕΤΕ, υποθέτω ότι είτε δεν κατατέθηκαν σχετικές δηλώσεις είτε κατατέθηκαν και απορρίφθηκαν.

Η δήλωση του παππού μου με αρ. 25576/7.10.1925, συμπληρώθηκε από τη μητέρα μου, όπως φαίνεται από το γραφικό της χαρακτήρα στο συνημμένο αντίγραφο, υπογράφηκε ως Πολυνείκης Μ. (Μοσχογιάννης) Γεράκης και αποτελείται από τις επόμενες 5 σελίδες.




Δυστυχώς, από τον τόμο των Πρακτικών της ΕΕ Αθηνών (χειρόγραφο κατάστιχο διαστάσεων 39Χ29 εκ), λείπουν οι πρώτες 20 σελίδες, υπάρχουν οι σελίδες 21-198 στις οποίες περιλαμβάνονται οι πράξεις από τη 14η μέχρι την 309η, και με «βάση σχετικές αναφορές που γίνονται σε διάφορα σημεία του σωζόμενου τμήματος, προκύπτει με σχεδόν απόλυτη ασφάλεια το συμπέρασμα ότι το κατάστιχο διέθετε συνολικά 275 περίπου σελίδες», σύμφωνα με τον Αντώνη Κλάψη, (σελ 48). Επομένως, δεν σώζεται το τμήμα που περιλαμβάνει την πράξη 366 του παππού μου, αλλά τα στοιχεία της αποτυπώνονται στο Α' Μητρώο Δικαιούχων Ανταλλαξίμων (λήψη/εικόνα 51), τμήμα της οποίας (εικόνα 51) παρατίθεται στη συνέχεια.

Στη σελίδα από το Συγκεντρωτικό Ευρετήριο των Αστών Προσφύγων, που ακολουθεί, βλέπουμε ότι περιλαμβάνεται ο Γεράκης Πολύνικος με αυξ. αρ. 5692 και στοιχεία ΑΜ 47 του «Μητρώου εις ό φέρεται εγγεγραμμένος», που σημαίνουν ότι η δήλωσή του περιλαμβάνεται στο Α' Μητρώο Αστών Προσφύγων με αρ. 47.


Στη συνέχεια θα έπρεπε να παραθέσω τη σελίδα των Πρακτικών της ΕΕ Αθηνών, για την πράξη 366, με την οποία είχε εκδικασθεί η δήλωση του παππού μου και αναγράφονταν τα αντίστοιχα στοιχεία εκτίμησης της περιουσίας του.

Επειδή, όμως, δεν σώζεται το τμήμα του Α' τόμου των Πρακτικών της ΕΕ Αθηνών, στο οποίο περιλαμβανόταν η πράξη 366 του παππού μου (και η πράξη 367 για την εκτίμηση της εγκαταληφθείσης περιουσίας του αδελφού του Χρύσανθου Γεράκη, ιερέα επί σειρά ετών στις εκκλησίες της Τρίγλιας), οι οποίες περιλαμβάνονται με αρ. 47 και 46 αντίστοιχα στο Α' Μητρώο Αστών προσφύγων (λήψη/εικόνα 51), παραθέτω τη 2η σελίδα της από 13/1/1926 βεβαίωσης της ΕΕ Αθηνών, στην οποία αναγράφεται η επιδικασθείσα αξία της ακίνητης (390 ΧΛΤ), της κινητής (220 ΧΛΤ) και της συνολικής (610 ΧΛΤ) περιουσίας του Πολύνικου Γεράκη, και υπογράφεται από τον Γρηγόριο Παπαδόπουλο, πρόεδρο, και τον Γραμματέα.


Ως παράδειγμα μιας πράξης από τα Πρακτικά της ΕΕ Αθηνών, επέλεξα τυχαία και παραθέτω τη σελίδα με την πράξη 38, κατά την οποία εκδικάστηκε η δήλωση 25662/31.7.1925 του Ιωάννη Δρακούλη του Χαρ., για την εγκαταληφθείσα  περιουσία του, στη συνεδρίαση 22/23.9.1925 της ΕΕ Αθηνών.


Από τα στοιχεία που αναγράφονται στη σελίδα αυτή, διαπιστώνουμε ότι 1) η ΕΕ συνεδρίασε σε χώρο στην οδό Γεωργίου Σταύρου 2, αποτελείτο από τους: Γρηγ. Παπαδόπουλο, ως πρόεδρο, τους Κ. Μακασίκη, Κ. Λουτζίδη, Αθαν. Βαμβακά και Βασιλ. Γκικάδη ως μέλη, με γραμματέα τον Οδυσσέα Γαβριήλ. Ως πρώτο θέμα της συνεδρίασης εξετάστηκε η δήλωση 25662/31.7.1925 του Δρακούλη Ιωάννου του Χαρ. και εκτιμήθηκαν αναλυτικά 1) η ακίνητη περιουσία του (χωράφι με 60 ελαιόδενδρα 50, χωράφι με 80 ελαιόδενδρα 45, χωράφι με 30 ελαιόδενδρα 30, και μια στέρνα 15), σύνολο 140, 2) η κινητή (έπιπλα, σκεύη 80, κάδοι ελαιών 16+5, πιθάρια κάδοι 10, σιτάρια 2,, κτήνη ΧΛΤ), σύνολο 123,, 3) εισόδημα 4 ετών (1922-1925) 80 και 4 ετών 1915-1918) 60, σύνολο 123, και αναγράφονται οι αξίες εκτίμησης της ακίνητης (140), της κινητής (263) και της συνολικής (403), σε ΧΛΤ, αριθμητικώς και ολογράφως.

Στη συνέχεια παρατίθεται τμήμα από τη σελίδα της λήψης/εικόνας με στοιχείο 51, στο οποίο περιλαμβάνονται οι δικαιούχοι 1) Χρύσανθος Γεράκης στη γραμμή 46 και 2) Πολύνικος Γεράκης (παππούς) στη γραμμή 47.


Στη γραμμή 47 βλέπουμε ότι η περιουσία του Πολύνικου Γεράκη εκτιμήθηκε με την πράξη 366 της ΕΕ Τρίγλιας Αθηνών σε 220 ΧΛΤ η κινητή, σε 390 ΧΛΤ η ακίνητη και σύνολο 610 ΧΛΤ.

Στις αξίες αυτές εφαρμόστηκε η κατ' ευφημισμόν "προσωρινή αναστολή" που περιέκοψε κατά 60% την αξία της κινητής και κατά 15% την αξία της ακίνητης περιουσίας των Τριγλιανών δικαιούχων, όπως αναγράφεται στη στήλη «Αναλογία ποσοστού μειώσεως επί τοις %», στην παραπάνω λήψη/εικόνα του φύλλου 51. Άρα οι εκτιμηθείσες αξίες μειώθηκαν σε 220Χ40%= 88 ΧΛΤ η κινητή και 390Χ85%= 331,50 η ακίνητη, δηλαδή σύνολο 419,50 ΧΛΤ και επειδή η μισή μονάδα πιστώθηκε στο Κράτος, καταλήγουμε στο σύνολο της νέας αποζημίωσης των 419 ΧΛΤ.

Για τον υπολογισμό της πρώτης προκαταβολής χρησιμοποιήθηκε η κλίμακα του από 7.4.1925 Ψηφίσματος και στη συγκεκριμένη περίπτωση εφαρμόστηκε η περικοπή ποσοστού 25% μέχρι την αξία των 400 ΧΛΤ και 20% για το τμήμα 400-100 ΧΛΤ, δηλαδή μετά τη νέα περικοπή προέκυψε το ποσόν των (400*25%+19*20%)=100+3,80= 103,80 ΧΛΤ ως καταβλητέα αποζημίωση. Στην ίδια γραμμή και στην τελευταία στήλη αναγράφεται ότι αρμόδιο για την καταβολή ήταν το Υποκατάστημα Αθηνών της ΕΤΕ.

Αλλά στην πραγματικότητα η αποζημίωση αυτή υπέστη και την 3η οριζόντια περικοπή από την παρακράτηση του 25%, δηλαδή 103,80 * 75%= 77,85 ΧΛΤ.

Και στο ερώτημα τι εισέπραξε ο δικαιούχος τότε σε δραχμές, η απάντηση προκύπτει από την κόκκινη σφραγίδα της ΕΤΕ, δηλαδή συνολική αποζημίωση 27.865,60 δρχ, εκ των οποίων 22.000 δρχ σε ομολογίες και 5.865,60 δρχ σε μετρητά. Επομένως, η αντιστοιχία της ΧΛΤ με τη δραχμή υπολογίστηκε τότε με 357,94 δρχ.

Τελευταίο στοιχείο στο παράδειγμα παρατίθεται η 1η σελίδα της από 13/1/1926 βεβαίωσης της ΕΕ Αθηνών, στην οποία 1) αναγράφονται η υπ' αριθ. 25576/7.10.1925 δήλωση με το ονοματεπώνυμο του Πολύνικου Γεράκη, με τόπο καταγωγής «Τρίγλια» και επάγγελμα «αρτοποιός εργάτης», 2) φαίνονται οι δύο στρογγυλές σφραγίδες (Κοινοτική Εκτιμητική Επιτροπή Αθηνών και Υπουργείον Γεωργίας, Εμπορίου & Βιομηχανίας/ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ), 3) φαίνεται η μπλε σφραγίδα της ΕΤΕ με τον αρ. Μητρώου 47 του δικαιούχου και 4) φαίνεται η κόκκινη σφραγίδα "ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ/ ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΕΩΣ ΚΤΗΜΑΤΩΝ ΕΞ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ", στην οποία αναγράφεται ότι
"Κατεβλήθησαν εις τον δικαιούχον .............. αποφάσεως έναντι της απαιτήσεώς του, υπ' αριθ. Μητρώου
47
Ομολογίαι 22, Δρχ. 22.000
Μετρητά δραχμών 5.865,60
Σύνολον 27.865,60
Εν Αθήναις τη 14 ΜΑΡ 1927
Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΟΥ ΥΠΟΚ/ΤΟΣ
ΣΥΝΕΡΓΕΙΟΝ 2ΟΝ"


Από το παραπάνω συνολικό ποσό των 22.865,60 δρχ  φαίνεται ότι παρακρατήθηκε, επιπλέον και χειρόγραφα, το ποσό των 278,70 δρχ, το οποίο αντιστοιχεί στο 1% της προμήθειας της ΕΤΕ επί του συνολικού ποσού της αποζημίωσης, όπως αναφέρθηκε στο τμήμα του άρθρου για τις περικοπές, και τα μετρητά που φαίνεται ότι έλαβε τελικά ο παππούς ήταν τελικά 5.587 δρχ!!!

Επίσης, επαληθεύεται και το ποσοστό σε μετρητά (20% περίπου)  που έδινε η ΕΤΕ στους δικαιούχους, αφού στη συγκεκριμένη περίπτωση έδωσε το 21%, προφανώς για στρογγυλοποίηση του ποσού των ομολογιών.

Υπενθυμίζω ότι, βρήκα όλα τα παραπάνω στοιχεία του παππού μου, μετά το θάνατο της μητέρας μου, και δεν μπόρεσα να μάθω την πραγματική κατάληξη αυτής της υπόθεσης.

ΤΕΛΙΚΗ ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ Α' ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΕΠΣΑΝΑ 2024-2025
   
1.    ΣΑΡΩΝΙΚΟΣ ΑΝΑΒΥΣΣΟΥ 78
2.    ΑΧΑΡΝΑΙΚΟΣ          71 
3.    ΑΡΗΣ ΒΟΥΛΑΣ        56
4.    ΘΗΣΕΑΣ ΝΕΑΣ ΜΑΚΡΗΣ  48
5.    ΠΑΛΛΑΥΡΕΩΤΙΚΟΣ      45 
6.    Α.Ο ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ    45
7.    Α.Ο ΑΤΛΑΝΤΙΣ        42
8.    ΤΡΙΓΛΙΑ ΡΑΦΗΝΑΣ    41
9.    Α.Ο ΑΝΟΙΞΗΣ        41
10.    Α.Ο ΚΕΡΑΤΕΑΣ        40
11.    ΠΑΛΛΗΝΙΑΚΟΣ        34
12.    Α.Ο ΓΛΥΚΩΝ ΝΕΡΩΝ    32
13.    ΑΧΙΛΛΕΥΣ Κ.ΑΧΑΡΝΩΝ  31
14.    ΑΗΤΤΗΤΟΣ ΣΠΑΤΩΝ    30
15. ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ ΑΓ.ΣΤΕΦΑΝΟΥ  26
16.    Α.Ο ΚΟΡΩΠΙ          11

           

               13/4/2025 ΤΡΙΓΛΙΑ ΡΑΦΗΝΑΣ- Α.Ο ΑΝΟΙΞΗΣ 4-1