Στις
12 Οκτωβρίου 1944 τα Γερμανικά στρατεύμα
τα εκκένωσαν το
"Οχυρό" και απελευθερ
ώθηκε η
Ραφήνα αφού προηγούμε
να είχαν ειδοποιήσ
ει τους κατοίκους της Ραφήνας να αφήσουν ανοιχτά τα παράθυρα και προκάλεσα
ν μια τεράστια έκρηξη σαν «αποχαιρετισμό», στη γαλαρία-αποθήκη των πυρομαχικ
ών.
Με την έκρηξη κατέστρεψ
αν σχεδόν όλα τα πυρομαχικ
ά και δημιουργή
θηκε ένας τεράστιος λάκκος με μεγάλο βάθος.
Μόλις αποχώρησα
ν οι Γερμανοί μία μεγάλη ελληνική σημαία υψώθηκε από τον
Λουκά Παπαδόπου λο, με τον ξάδερφο του
Τρύφωνα Παπαδόπου λο και τον
Λάζαρο Μισοκοίλη, (όλοι αείμνηστο
ι τώρα), και ίσως μαζί και με άλλους, στο πρώτο μεγάλο κανόνι.
Η
ιστορία της Ραφήνας είναι συνδεδεμέ
νη με τις στρατιωτι
κές επιχειρήσ
εις στην Ελλάδα και στη Μεσόγειο κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίο
υ Πολέμου.
Πριν τον πόλεμο με έδρα τη Ραφήνα είχε οργανωθεί υπηρεσία προστασία
ς του Νότιου Ευβοϊκού.
Πριν την κατάληψη της Αθήνας από τα Γερμανικά στρατεύμα
τα αποφασίστ
ηκε η αποχώρηση των Εγγλέζικω
ν στρατευμά
των από την Ελλάδα.
Έφυγαν και από τη Ραφήνα τις νύχτες
26/27 και
27/28 Απριλίου 1941, επιβιβάστ
ηκαν σε Βρετανικά πλοία (δυο καταδρομι
κά, δύο αντιτορπι
λικά και ένα μεταγωγικ
ό) με κατεύθυνσ
η την Κρήτη (Σούδα) και την Αλεξάνδρε
ια. Την πρώτη νύχτα έφυγαν 3.503 και τη δεύτερη 800, όλοι χωρίς την παραμικρή απώλεια.
Οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα το πρωϊ της Κυριακής του Θωμά 27 Απριλίου 1941.
Την Πρωτομαγι
ά του 1941, Γερμανικά στρατεύμα
τα ήρθαν και εγκαταστά
θηκαν στην Ραφήνα. Στην αρχή περίπου 3.000 Γερμανοί, οι οποίοι στην συντριπτι
κή πλειοψηφί
α ήταν αυστριακή
ς καταγωγής και ήταν καλύτεροι από τους κατοπινού
ς «βέρους» Γερμανούς που ήρθαν το καλοκαίρι του 1941 και εγκαταστά
θηκαν μόνιμα στο λόφο της Παναγίτσα
ς, όπως λεγόταν ως τότε ο λόφος του Οχυρού. Λίγο αργότερα ήρθαν στη Ραφήνα και οι Ιταλοί.
Άρχισαν
οχυρωματικά έργα από τον Μαραθώνα μέχρι τον Πόρτο Ράφτη. Στόχος των έργων ήταν η απόκρουση πιθανής απόβασης ή αποβάσεων των Συμμαχικώ
ν στρατευμά
των.
Τα οχυρωματι
κά έργα που έγιναν κατά μήκος της παραλίας στην Ραφήνα ήταν: Βάσεις αντιαεροπ
ορικών πυροβολεί
ων, ορύγματα και παρατηρητ
ήρια μέσα στα βράχια με τεράστιου
ς όγκους μπετόν και με καλωδιώσε
ις τηλεπικοι
νωνιών μεταξύ τους αλλά και με άλλες περιοχές (Χαλκίδα, Λαύριο, Πειραιάς ).
Ένα πέτρινο αντιαρματ
ικό τείχος, πλάτους περίπου ενός μέτρου και μήκους περίπου 100 μέτρα (σώζεται μέχρι και σήμερα) από την αρχή του λιμανιού (εκεί που είναι σήμερα ο Οργανισμό
ς Λιμένος Ραφήνας) μέχρι το ξενοδοχεί
ο "Ακτή" και από εκεί και πέρα μέχρι το Μεγάλο Ρέμα έγινε αντιαρματ
ική τάφρος με άνοιγμα περίπου 5 μέτρα, βάθος 4 μέτρων και μήκος περίπου 150 μέτρα (εκεί που είναι σήμερα η οδός Αραφηνίδω
ν Αλών). Το αντιαρματ
ικό τείχος είχε διακοπεί στο δρόμο προς το λιμάνι και είχε δημιουργη
θεί μια πύλη με μεγάλη μπάρα και γινόταν έλεγχος σε όποιον ήθελε να περάσει προς το λιμάνι.
Το αντιαρματ
ικό τείχος και η αντιαρματ
ική τάφρος πίστευαν ότι θα τους προστάτευ
ε από απόβαση των Συμμάχων που θα γινόταν από τη θάλασσα. Πάνω από το λιμάνι στο βόρειο ύψωμά του είχαν κατασκευά
σει πολυβολεί
α και ορύγματα με μπετό. Η αντιαρματ
ική τάφρος μπαζώθηκε και το ναρκοπέδι
ο μετά το ρέμα είναι το σημερινό πάρκο Καραμανλή στις αρχές του οικισμού Πρωτέα (τότε δασάκι του Κάβου).
Στο
Ασκηταριό έφτιαξαν ορύγματα και πυροβολεί
α και αντιαεροπ
ορικά πυροβολεί
α και ένα τεράστιο προβολέα που έλεγχε όλο το Νότιο Ευβοϊκό .
Ο λόφος του «Οχυρού» ήταν έδρα αρχηγείου . Είχε περιφραχθ
εί με βαριά αγκαθωτά συρματοπλ
έγματα και πασσάλους
. Πάνω στους πασσάλους, πάσσαλο πάρα πάσσαλο, είχαν νάρκες κατά προσωπικο
ύ παγιδευμέ
νες με ένα ψιλό σύρμα. Στο εσωτερικό των εγκαταστά
σεων τοποθετήθ
ηκαν 5 τεράστια περιστρεφ
όμενα κανόνια, τα 4 γαλλικής προέλευση
ς (της γραμμής Μαζινό. H γραμμή Μαζινό είναι τα οχυρωματι
κά έργα που έγιναν στα ανατολική και βορειοανα
τολικά σύνορα της Γαλλίας) και ένα γιουγκοσλ
αβικής προέλευση
ς, πάνω σε μεγάλες κυκλικές τσιμεντέν
ιες βάσεις και γύρω τους υπήρχαν υπόγειες αποθήκες πυρομαχικ
ών κατασκευα
σμένες με μπετόν. Τα κανόνια απείχαν περίπου 200 μέτρα μεταξύ τους. Στην κεντρική θέση εγκατέστη
σαν ένα μεγάλο παρατηρητ
ήριο για τον έλεγχο των κινήσεων στο Νότιο Ευβοϊκό. Κατασκεύα
σαν κατοικίες για τους αξιωματικ
ούς, βίλλα για τον διοικητή, σταθμό πρώτων βοηθειών-νοσοκομείου τύπου λυόμενου και κτίσματα για στρατιώτε
ς και σταύλους. Έσκαψαν τάφρους και καταφύγια
. Η είσοδος ήταν από εκεί που σήμερα είναι η βασική πρόσβαση και η είσοδος Γυμνασίου- Λυκείου, επίσης υπήρχε μονοπάτι δίπλα από το νεκροταφε
ίο.
Οι Ιταλοί που ήταν στην Ραφήνα, έλεγχαν τα παράλια, από το Ασκηταριό μέχρι το Κόκκινο Λιμανάκι.
Με τις επεμβάσει
ς τους αυτές οι Γερμανοί απέκοψαν πολλά πεύκα και αλλοίωσαν το περιβάλλο
ν των ακτών. Οι Γερμανοί κατά τη διάρκεια της Κατοχής επιτάξανε σπίτια στη Ραφήνα, επέβαλλαν απαγορεύσ
εις και καταναγκα
σμούς (αγγαρείες), στερήσεις, έκαναν «μπλόκα», φυλακίσει
ς και εκτελέσει
ς ανθρώπων στη Ραφήνα και στη γύρω περιοχή.
Παρόλο, όμως, που η Ραφήνα ήταν οχυρωμένη σαν αστακός ήταν τόπος διαφυγής προς τη Μέσα Ανατολή κατά τη διάρκεια της Κατοχής. . Η οργάνωση του
ΕΑΜ Ραφήνας έδινε πληροφορί
ες, περιγραφέ
ς και σχεδιαγρά
μματα σχετικά με το οχυρό, τα κανόνια, τα πολυβολεί
α, τον οπλισμό και γενικά για κάθε οχύρωση που υπήρχε στην Ραφήνα.
Σήμερα διασώζοντ
αι οι τσιμεντέν
ιες βάσεις των κανονιών, μερικές αποθήκες πυρομαχικ
ών γύρω από τα κανόνια, άλλες αποθήκες που έμειναν ανέπαφες, οι βάσεις του παρατηρητ
ηρίου και του σταθμού Α’ Βοηθειών (Νοσοκομεί
ο) των στάβλων και αρκετά ορύγματα για να θυμίζουν την μαύρη περίοδο του Β’ Παγκοσμίο
υ Πολέμου και να χαρακτηρί
ζουν τον λόφο του Οχυρού σαν ιστορικό τόπο.
Πηγές:- Προφορικέ
ς Μαρτυρίες από τον πατέρα μου
Χρήστο Δημητρακό, τον
Λουκά και τον
Τρύφωνα Παπαδόπου λο.-
Θανάσης Πιστικίδη ς "
Ριζώματα- Παθήματα -Βιώματα. Αληθινές Ιστορίες" , Ραφήνα 1985.
