Θέμα: Η ΤΡΙΓΛΙΑ ΚΑΙ Η ΓΥΡΩ ΠΕΡΙΟΧΗ

[Μέλος Φόρουμ]

ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΓΥΡΩ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΤΡΙΓΛΙΑΣ
ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΚΚΙΝΙΔΗ

Χάρτης που απεικονίζ ει την ΤΡΙΓΛΙΑ και την ευρύτερη γύρω περιοχή.

Περιλαμβά νει:
1)  Την Τρίγλια και όλα τα παράλια του δεξιά εισερχόμε νου στον Κόλπο της Κίου
2)  Την περιοχή Προύσα- Κίος,
3)  Προύσα- λίμνη Απολλωνιά δας- Μιχαλίτσι-Ρύνδακος ποταμός που χύνεται στην Προποντίδ α (Σαξ-Καβέ) 
4)  Όσα χωριά περιλαμβά νονται μέσα σ’ αυτή την περιοχή, όπως τα Πιστικοχώ ρια.

Τον καταπληκτ ικό αυτό χάρτη φιλοτέχνη σε ο αείμνηστο ς πατριώτης μας από τις Σέρρες Γιάννης Κοκκινίδη ς.
Δημοσιεύθ ηκε στα «Τριγλιανά Νέα», Φυλ.8, 15/12/1976.
Τον χάρτη ανατύπωσε τότε για την εφημερίδα ο Αναστάσιος Χατζήπαππ ου.

[Μέλος Φόρουμ]

Και ας ξεκινήσου με την περιήγησή μας στην Προποντίδ α, την Τρίγλια και τις γύρω περιοχές από την Τρίγλια.
Ο Κιανός Κόλπος, η Σιγή, το Αρβανιτοχ ώρι, οι Ελιγμοι, η Κίος, η Καλόλιμνο ς.

Το αφιέρωμα θα πραγματοπ οιηθεί σε συνέχειες με διαφορετι κά κάθε φορά χωριά και διαφορετι κές τοποθεσίε ς.

H ΣΙΓΗ

Η Σιγή ήταν η πιο κοντινή παραλιακά κωμόπολη στην Τρίγλια. Ο κόλπος της Κίου στα Τουρκικά λέγεται «ινδίρ λιμάν» δηλαδή λιμάνι των σύκων, από τις άφθονες συκιές που υπάρχουν στα παραλιακά χωριά του κόλπου.
Η Σιγή πήρε το όνομα του από την παραφθορά της λέξης Συκή, από το Συκή έγινε Συγκή, μετά Συγή και τελικά Σιγή. Η Σιγή ήταν ανθηρά και όμορφη παραλιακή κωμόπολη, ελληνικότ ατη με 4.000 κατοίκους περίπου, ανάμεσα στην Τρίγλια και τα Μουδανιά. H αγροτική περιοχή της Σιγής ήταν μικρή κα πετρώδης. Οι κάτοικοι ασχολούντ αν με την ελαιοκαλλ ιέργεια και την σηροτροφί α, όμως είχε πολλούς ψαράδες και εμπόρους. Είχε εμπόρους εγκατεστη μένους στην Κωνσταντι νούπολη.

Η Σιγή μολονότι είχε μικρή παραγωγή, είχε ανθηρά οικονομία . Ανέδειξε άριστους επιστήμον ες, γιατρούς καθηγητές και ιεράρχες. Σιγηνοί ήταν ο Πατριάρχη ς του Οικουμενι κού Θρόνου Κωνσταντί νος Αράμπογλο υ, ο τοποτηρητ ής του Οικουμενι κού Θρόνου Δωρόθεος Μαμμέλης, που σφαγιάστη κε από τους Τούρκους, ο επίσκοπος Ναζαρέτ Θεοφάνης Παπαδόπου λος και άλλοι διακεκριμ ένοι αρχιερείς . Δασκάλους και καθηγητές πολύ σημαντικο ύς με ευρωπαϊκέ ς σπουδές , όπως ο Κωνσταντίνος Καλλίας,  ο Χρ. Αυγουστόπ ουλος κ.α. Στη Σιγή γεννήθηκε ο  ποιητής και γιατρός Απόστολος Μαμμέλης (Σιγή 1876- Αθήνα 1835).  Έχει παλιό Βυζαντινό ναό των Ταξιαρχών (Αρχαγγέλω ν) που θεωρείτο η πλουσιότε ρη εκκλησία όλης της Βιθυνίας. Σήμερα το χωριό ονομάζετα ι Kumyaka.

ΤΟ ΑΡΒΑΝΙΤΟΧ ΩΡΙ

To Αρβανιτοχώρι, παραλιακό χωριό, κτισμένο 3-4 χλμ.δυτικ ά των Μουδανιών, στην ίδια περίπου απόσταση ανατολικά της  Σιγής, σε μαγευτική τοποθεσία . Η θέα της θάλασσας και οι καταπράσι νοι ελαιώνες δίνουν στο χωριό μια πανέμορφη όψη. Σε λοφίσκο υψωνόταν ο ναός της Θεοτοκομήτορος Άννας που χτίστηκε το 1882 Κατεδαφίσ τηκε κατά την Μικρασιατ ική Καταστροφ ή από τους Κεμαλικού ς με βόμβες.
Για την ίδρυση του Αρβανιτοχ ωρίου υπάρχουν δύο παραδόσει ς . Ιδρύθηκε στα μέσα περίπου του 18ου αιώνα.  Η μια παράδοση από τον κώδικα της Παλαιάς Εκκλησίας αναφέρει ότι 7 οικογένει ες- συγγενείς μεταξύ τους- ξεκίνησαν από την περιοχή των  Βιτωλίων  (Μοναστήρι)  μετανάστε υσαν εκεί και έχτισαν το χωριό. Η άλλη παράδοση λέει ότι το χωριό κατοικήθη κε από Ηπειρώτες, τους οποίους εκεί τους ονόμαζαν Αρβανίτες και έτσι το χωριό ονομάστηκ ε Αρβανιτοχ ώρι. Στο χωριό μιλούσαν όλοι ελληνικά, κατοικούν ταν αποκλειστ ικά από Έλληνες. Στην ανάπτυξη του χωριού συντέλεσε η άφιξη(1860)του Φρανσουά Βίτσινο, επιχειρημ ατία και εμπόρου λαδιού,ο οποίος έχτισε τεράστιο ελαιοτριβ είο με άρτια μηχανήματ α και ελαιοαποθ ήκη. Το παραγόμεν ο λάδι ραφιναριζ όταν και τοποθετού νταν μέσα σε σφραγισμέ νες φιάλες  και στέλνοντα ν στην Ευρώπη. Την  περιοχή μεταξύ Αρβανιτοχ ωρίου και Σιγής, που ήταν πετρώδης την μετέτρεψε σε εύφορους αμπελώνες . Απασχολού σε πληθώρα εργατών , όχι μόνο από τους κατοίκους, αλλά και από τα Μουδανιά. Πολλές οικογένει ες εγκαταστά θηκαν τότε στο Αρβανιτοχ ώρι. Το χωριό αποτελούσ ε τόπο παραθερισ μού για τα πλούσιες οικογένει ες της Προύσας και των  Μουδανιών . Επίσης ήταν τόπος περιπάτου και βαρκάδας από τα Μουδανιά. Οι κάτοικοι ασχολούντ αν με την ελαιοκαλλ ιέργεια, την αμπελουργ ία και τη σηροτροφί α. Το 1915 αναγκάστη καν να εκκενώσου ν το χωριό και μετακινήθ ηκαν προς το μεσόγειο χωριό την Πλατύαινο ή Πλατίανο όπου έμειναν μέχρι το 1918. Όταν επανήλθαν στο χωριό, βρήκαν τα σπίτια τους ερειπωμέν α. Χρειάστηκ αν νέοι αγώνες και θυσίες για να επανέλθει ο παλιός ρυθμός του χωριού. Το 1922, είχε 1100 κατοίκους, οι οποίοι  εγκατέλει ψαν οριστικά το χωριό. 

TA ΜΟΥΝΤΑΝΙΑ

Παραλιακή πόλη του Κιανού κόλπου της Προποντίδ ας, στο βάθος του ομώνυμου όρμου. Απέχει  12 χλμ. από την Τρίγλια. Η πόλη ιδρύθηκε κατά την αρχαιότητ α ως αποικία της Κολοφώνας (Ε’ αιώνας π.Χ.) των αποίκων αρχηγός ήταν ο Μύρλος  και ονομάστηκ ε Μύρλεια, έπειτα ονομάστηκ ε Απάμεια, από το όνομα της συζύγου του Προυσία Α’, η οποία λεγόταν Απάμα. Η Απάμεια ανήκε στους βασιλείς της Βιθυνίας μέχρι το 73 π.Χ., οπότε υποτάχθηκ ε στους Ρωμαίους . Κατά τους χρόνους του Χριστιανι σμού, η Απάμεια φάνηκε πρόθυμη να αποδεχθεί τη νέα θρησκεία. Ο Απόστολος Πέτρος μεταβαίνο ντας στη Βιθυνία, πέρασε από την Απάμεια.  Κατά τον Μεσαίωνα ονομάστηκ ε Μontagnae, του ονόματος αυτού παραφθορά είναι το σημερινό Μουντανιά (Μουδανιά). Τα Μουντανιά είναι επίνειο της Προύσας με την οποία συνδέεται σιδηροδρο μικώς.   
 Το λιμάνι των Μουδανιών (Σκάλα του Μουδανιού) ήταν  λιμάνι με μεγάλη σπουδαιότ ητα, από το οποίο εξυπηρετο ύνταν οι πόλεις της Προύσας, του Ερτογρούλ και του Αφιον Καρά Χισάρ, προσέδιδε στην πόλη των Μουδανιών ρόλο οικονομικ ού κέντρου της περιοχής. Είχε εμπόριο ζωηρότατο . Πριν την Μικρασιατ ική Καταστροφ ή  είχε 8.500 κατοίκους .Η συντριπτι κή πλειονότη τα των κατοίκων, ήταν Έλληνες (7.000 Έλληνες). Οι Μουντανιώ τες κατέφυγαν πρόσφυγες στην Ελλάδα και ίδρυσαν (1923) τα Νέα Μουδανιά Χαλκιδική ς. 
 

ΤΟ ΝΕΟΧΩΡΙ

Παράλιο χωριό που βρίσκεται μεταξύ Μουδανιών και Ελιγμών. Απέχει  4 χλμ. νοτιοανατ ολικά  από τα Μουδανιά. Κατοικήθη κε τον 19ο αιώνα (Νέο-χώριον) από 140 περίπου οικογένει ες Χριστιανώ ν ορθοδόξων . Oι Τούρκοι το έλεγαν Μπουργκάζ=πύργος. Οι κάτοικοι ασχολούντ αν με την μεταξοσκω ληκοτροφί α, την ελαιοκομί α, την αμπελουργ ία και το ψάρεμα. Το κλίμα του χωριού ήταν υγιεινό. Κατά την αποχώρηση του ελληνικού στρατού και την αναχώρηση των κατοίκων, ο ιερός ναός και  μεγάλο μέρος του χωριού πυρπολήθη κε.   

Η ΜΥΣΟΠΟΛΙΣ ή ΜΙΣΟΠΟΛΙΣ ή ΜΕΣΑΙΠΟΛΙ Σ

Απέχει 7-8 χλμ. από τη θάλασσα  και 7-8 χλμ. από τα Μουδανιά επάνω στον αμαξιτό δρόμο Μουδανιών-Προύσας. Λείψανο παλαιάς ακμής όπως φανερώνει το αρχαϊκό όνομά της.   
 

OI ΕΛΙΓΜΟΙ ή ΕΛΕΓΜΟΙ ή ΛΙΓΟΥΜΟΙ ή ΚΟΥΣΟΥΡΜΛ Η

Παράλια ελληνική κωμόπολη του Κιανού κόλπου χτισμένη περίπου 10 χλμ. Α των Μουδανιών και 14 χιλιόμετρ α ΝΔ της Κίου. Πήρε το όνομά της από την εκεί Μονή Ελεγμών  (παραφθορά των Ελεγμών είναι το Ελιγμοί). Τουρκικά το ονόμαζαν Κουρσουμλή από την μολυβδοσκ έπαστη στέγη της Μονής. Άλλη εκδοχή για το όνομα αναφέρετα ι ότι επί Βυζαντινώ ν ονομαζότα ν «Ηλίου Βωμοί», από την παραφθορά της οποίας  έγινε το Ελιγμοί. 
Από τους Ελιγμούς κατάγεται ο πατέρας της Καθηγήτρι ας της Βυζαντινο λογίας Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ. Η κωμόπολη κατοικείτ ο από 2.000 Έλληνες και 300 Τούρκους. Οι κάτοικοι ασχολούντ αν με την γεωργία, την αλιεία και την σηροτροφί α. Παρήγαγε φρούτα, ελιές και καρύδια. Είχε δημοτικό σχολείο και νηπειοπαρ θεναγωγεί ο. 

 

ΤΟ ΠΑΛΛΑΔΑΡΙ ή ΠΑΛΑΔΑΡΙ ή ΠΕΛΑΔΑΡΙ

Ελληνική κωμόπολη 3.000 και πλέον κατοίκων, απείχε από την Προύσα 18 χλμ ανατολικά και απείχε λίγα χιλιόμετρ α από τον Κιανό κόλπο. Επίνειο του Παλλαδαρί ου ήτα οι Ελιγμοί. Στην περιοχή υπήρχε σε υψόμετρο 800μ. το ιστορικό Κάστρο. Πάνω στο Κάστρο βρέθηκαν μνημεία αρχαία και βυζαντινά . Στο Κάστρο βρέθηκε η προτομή της Παλλάδας Αθηνάς, όπου πήρε το ονομα της το Παλλαδάρι . Τα αρχαιολογ ικά ευρήματα φυλάγοντα ν στο Παρθεναγω γείο. Έξω από το κάστρο, σε απόσταση 200 μέτρα περίπου βρέθηκε ο τάφος του Αννίβα. Το κλίμα της περιοχής είναι υγιεινότα το.  Οι κάτοικοι ήταν φιλόπονοι, εργατικοί και ασχολούντ αν κυρίως με την αμπελουργ ία, την ελαιοκαλλ ιέργεια και την σηροτροφί α. Έκανε μεγάλη εξαγωγή σταφυλιών, είχε 20 ρακοκάζαν α, 4 ελαιοτριβ εία, 1 αλευρόμυλ ο και πολλά καταστήμα τα (υποδηματο ποιεία, βαφεία, ραφεία, μπακάλικα κ.α.).
Το Παλλαδάρι είχε τρεις εκκλησίες: 1) των Ταξιαρχών, 2)της Παναγίας και 3) της Αγίας Τριάδας. Η Αγία Τριάδα ήταν η πιο νέα και ωραία εκκλησία. Χτίστηκε το 1913.  Οι εκκλησίες από το 1914 έως το 1918 σφραγίστη καν. Στην κωμόπολη υπήρχαν τρία σχολεία: 1) το Αρρεναγωγ είο, 2)το Ιβανώφειο Παρθεναγω γείο και 3) το Νηπιαγωγε ίο.
Είχε επίσης χορωδία μαντολινά τας. Ευεργέτης του Παλλαδαρί ου ήταν ο Ιβάνωφ (Γιαννακίδης Κωνσταντί νος). Έφυγε νέος από το χωριό για την Οδησσό και το υιοθέτησε ο Δήμαρχος Ιβάνωφ. Αυτός ασχολήθηκ ε με το εμπόριο και πλούτισε. Ανακαίνισ ε την εκκλησία της Παναγίας, έχτισε το Παρθεναγω γείο που έφερε το όνομά του μαζί με ξενώνα και βιβλιοθήκ η που έφερε την προτομή του. Ο Ιβάνωφ αγόρασε περί το 1881  από την Τρίγλια το μεγάλο μαρμάρινο άγαλμα της τρίμορφου θεάς Εκάτης και το τοποθέτησ ε στο Παρθεναγω γείο του Παλλαδαρί ου. 
Το Παλλαδάρι είχε γενναίους και ρωμαλέους κατοίκους που έκαναν συστηματι κή αντίσταση στις λεηλασίες (γιάγμα) των Τούρκων.             
Στις 28/8/1922 το Παλλαδάρι παραδόθηκ ε στις φλόγες. Οι Παλλαδαρι νοί πρόσφυγες εγκαταστά θηκαν κυρίως στην Φουστάνη Αλμωπίας Πέλλης, στην Σωσάνδρα και Περαία (Κότσανα) Ν.Πέλλης, στην Έδεσσα, Δράμα, Θεσσαλονί κη, Αθήνα μέχρι και την Γαστούνη της Πελλοπονή σου.

Η ΚΙΟΣ

Η Κίος είναι παραλιακή πόλη κτισμένη στο βάθος του Κιανού κόλπου σε θέση γραφική στους πρόποδες του όρους Αργαθώνιου (Τας-Νταγ). Το Τούρκικο όνομά της είναι Γκελμίκ ή Γκελμέκ , που σημαίνει πουκάμισο (χιτώνας), γιατί από την Κίο εξάγονταν τα περίφημα μεταξωτά πουκάμισα που κατασκευά ζονταν στην Προύσα ή προέρχετα ι από την τούρκικη λέξη gemi=πλοίο, γιατί στην πόλη κατά την Οθωμανική περίοδο ναυπηγούσ αν πλοία με την ξυλεία του Βιθυνικού Ολύμπου. Η ίδρυσή της ανάγεται στους μυθολογικ ούς χρόνους. Λέγεται ότι ιδρύθηκε από τον Αργοναύτη Πολύφημο με εντολή του Ηρακλή να βρει τον ωραίο φίλο του Ύλα που είχε βγει κατά την παράδοση στον Κιανό κόλπο, κοντά στην Τρίγλια και τον άρπαξαν οι Νύμφες του ποταμού Κίου. Ο ποταμός Κίος πηγάζει από την Ασκανία Λίμνη γι’ αυτό είχε την ονομασία Ασκάνιος. Άλλη εκδοχή αναφέρει πως την Κίο έχτισε ο αργοναύτη ς Κίος, κατά την επιστροφή του από την Κολχίδα. Οι πρώτοι κάτοικοι ήταν οι Μυσοί κα έπειτα οι Κάρες. Οι Κάρες εξορίστηκ αν από τους Μιλήσιους, οι οποίοι αποίκησαν την πόλη με αρχηγό τους τον Κίο (625 π.Χ). Τρίτη εκδοχή του ονόματος τους είναι ότι προήλθε από τον αρχηγό των Μηλίσιων Κίο.
Η Κίος πήρε μέρος στην Ιωνική Επανάστασ η. Ο βασιλιάς των Περσών Δαρείος κυρίευσε την Κίο το 499 π.Χ. και η πόλη  παρέμεινε 40 χρόνια κάτω από την Περσική κυριαρχία ..   Αργότερα την απελευθέρ ωσε ο Κίμων και  συμμετείχ ε στην Αθηναϊκή Συμμαχία. Στην διάρκεια των ελληνιστι κών χρόνων, πήρε μέρος στους αγώνες μεταξύ των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρο υ. Το 302 π.Χ. κύριος της πόλης αναφέρετα ι ο Μιθριδάτη ς Α΄ και αργότερα εντάχθηκε μαζί με την Μύρλεια στην Αιτωλική Συμπολιτε ία. Ο βασιλιάς της Μακεδονία ς Φίλιππος  Ε’ οργίστηκε γιατί η  Κίος και η Μύρλεια είχαν προσχωρήσ ει στην Αιτωλική Συμπολιτε ία και κήρυξε πόλεμο εναντίων τους (202π.Χ). Ο Φίλιππος Ε’ με τη βοήθεια του γαμπρού του Προυσία Α΄ πολιόρκησ ε, κατέλαβε και κατέστρεψ ε τις δύο πόλεις. Μετά την ήττα του Φιλίππου Ε΄ στην Μάχη των Κυνών Κεφαλών, ο Προυσίας αναγκάστη κε με ρωμαϊκή εντολή να ξαναχτίσε ι τις δύο πόλεις. Την Κίο την ονόμασε Προυσιάδα και υπό των Ρωμαίων ονομαζότα ν «Προύσα εν θαλάσσει» ή «Προυσιάς ή επιθαλάσσ ιος»- “Prusa ad mare”, δηλαδή Προύσα παραθαλάσ σια σε αντιδιαστ ολή με την Προύσα του Ολύμπου. Στην διάρκεια του Γ’ Μιθρυδατι κού Πολέμου τάχθηκε με το μέρος των Ρωμαίων. Αναπτύχθη κε σε σημαντικό λιμάνι της αρχαιότητ ας. Στην πόλη έχουν βρεθεί επιγραφές και νομίσματα . Στην εποχή της Βυζαντινή ς Αυτοκρατο ρίας η Κίος άκμαζε. Οι Σταυροφόρ οι το 1080 την χρησιμοπο ίησαν για απόβαση στην Μικρά Ασία. Καταλήφθη κε ένα διάστημα από τους Σελτζούκο υς Τούρκους (Σουλεϋμαν Α΄) και υπό Αλεξίου Α΄ Κομνηνού η Κίος ξαναχτίστ ηκε. Καταλήφθη κε από τους Οθωμανούς το 1339.Κτίσ τηκαν εκεί ναυπηγεία της Οθωμανική ς Αυτοκρατο ρίας, τα οποία σώζονταν ως τον 19ο αιώνα. Στα χρόνια 1920 -1922 η Κίος ήταν ελεύθερη υπό ελληνική κυριαρχία . Η Κίος μετά από την κατάληψη της Νίκαιας από τους Οθωμανούς (14ος αιώνας) ήταν η έδρα του Μητροπολί τη της Νίκαιας. Είχε 85% Έλληνες , είχε τουρκική συνοικία, αρμενική κοινότητα και μικρή εβραϊκή κοινότητα . Η Κίος φημιζόταν για τα παλικάρια της «νταήδες», όπως ο θρυλικός Καλαθιάς. Είχε Αρρεναγωγ είο(Αστική Σχολή Αρρένων) που λειτουργο ύσε με 7 ή 8 τάξεις ανάλογα με τις περιστάσε ις. Η ελληνική κοινότητα είχε νοσοκομεί ο για τους άπορους. Είχε 6 Έλληνες γιατρούς, 1-2 Τούρκους, 1 Αρμένη, μαίες , ένα οδοντιατρ είο και 7-8 φαρμακεία . Το παζάρι γινόταν κάθε Τρίτη, όπου έρχονταν πολλοί από τα γύρω χωριά. Λειτουργο ύσε Φιλαρμονι κή αγοριών και μαντολινά τα κοριτσιών . 

 

Η ΚΑΛΟΛΙΜΝΟ Σ ή ΚΑΛΩΝΥΜΟΣ
  (Τούρκικα Εμίρ αλή- αδασί, Imrali Ad.)

Mικρό νησί στην Προποντίδ α απέναντι από τις εκβολές του Ρύνδακος ποταμού (Σαξ-καβέ- Μπογάζ).   
Στην αρχαιότητ α ονομαζότα ν Βέσβικος από τον ομώνυμο Γίγαντα της ελληνικής μυθολογία ς. Πήρε το όνομά της Ιμραλί διότι κατακτήθη κε(1308)  από τον Οθωμανό Ναύαρχο Εμίρ Αλί και ιδρύθηκε ναυτική βάση, η οποία απέκοψε τη σύνδεση των Βυζαντινώ ν με την Προύσα.Απ έχει από την ξηρά 13 μίλια. Έχει περιφέρει α 18μίλια. Είναι ημιορεινή νήσος.   

Από την Τρίγλια φαινόταν η Καλόλιμνο ς. Οι κάτοικοι ασχολούντ αν με την ελαιοκαλλ ιέργια, με την αμπελοκαλ λιέργεια, την σηροτροφί α και το ψάρεμα. Η τριγύρω θάλασσα έχει πολλά ψάρια,  τα οποία ψαρεύοντα ν και μεταφέρον ταν στην Κωνσταντι νούπολη και τα Μουδανιά. . Την Βυζαντινή εποχή είχε πολλές μονές. Το 1920 είχε 3.000 κατοίκους Χριστιανο ύς ορθόδοξου ς. Εκκλησιασ τικώς υπαγόταν στη Μητρόπολη της Νικομήδει ας. Μετά την Μικρασιατ ική Καταστροφ ή το νησί έμεινε τελείως ακατοίκητ ο και το 1935 χτίστηκε αγροτική φυλακή. Οι φυλακισμέ νοι ασχολούντ αν με την αλιεία και το ψάρεμα.

Το 1999 μετά τη σύλληψη του Αμπντουλά χ Οτσαλάν, Κούρδος ηγέτης του ΡΚΚ , η φυλακή έγινε υψίστης ασφαλείας και μεταφέρθη καν οι παλιοί κρατούμεν οι. Στο νησί εκτελέστη καν το 1961 οι τρεις  πολιτικοί: - Αντάν Μεντερές, Πρωθυπουρ γός, - Φατίν Ρουστού Ζουρλού, υπουργός Εξωτερικώ ν, - Χασάν Πολατκάν, υπουργός Οικονομικ ών. Από την ίδια φυλακή απέδρασαν ο Μπίλι Χέις (1975), χασισέμπο ρος, συγγραφέα ς του βιβλίου «Το εξπρές του μεσονυχτί ου», γνωστού από την ομώνυμη ταινία και ο Γιλμάζ Γκιουνέι (1981) , σκηνοθέτη ς του κινηματογ ράφου, πολιτικός κρατούμεν ος.               

Το αφιέρωμα στην Τρίγλια και τις γύρω περιοχές θα συνεχιστε ί σε επόμενα μηνύματα.

ΣΤΑΘΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟ Σ     

                 

[Μέλος Φόρουμ]

Προύσ(σ)α: (τουρκικά Μπρούσα-Bursa):

     Ιστορική και μεγάλη πόλη της Τουρκίας στη ΒΔ Μικρά Ασία, στην περιοχή της αρχαίας Βιθυνίας και σε απόσταση περίπου 30 χιλιομέτρ ων από την Προποντίδ α.       

     Η πόλη κατέχει αρκετή έκταση στους πρόποδες του Βιθυνικού Ολύμπου (τούρκικα Uludag). Εκτεταμέν η σε γόνιμο πεδιάδα με άφθονο πράσινο χρώμα σε θελκτική τοποθεσία . Η Προύσα έχει πολλές φυσικές ομορφιές. Θεωρείται πανέμορφη πόλη. Στον Όλυμπο την βυζαντινή εποχή υπήρχαν πολυάριθμ α ορθόδοξα μοναστήρι α και σκηνώματα μοναχών(όρος των καλογήρων). Ακόμη και τώρα οι Τούρκοι το ονομάζουν ¨Κεσιζ-Ντάγ¨ = Όρος των μοναχών.
          Η ίδρυση της Προύσας αποδίδετα ι στον Προυσία Α΄(236-180π.Χ) , βασιλιά της Βιθυνίας στον οποίο οφείλει το όνομά της. Η θέση της πόλης καθορίστη κε με υπόδειξη του φιλοξενού μενού του Καρχηδόνι ου στρατηγού Αννίβα.  Με διαθήκη του Νιμομήδη Γ΄ όπως όλη η Βιθυνία, περιήλθε το 74 π.Χ στην κατοχή των Ρωμαίων. 
     Επί Τραϊανού(98-117)  ο διοικητής της Βιθυνίας Πλίνιος ο Νεώτερος ανοικοδόμ ησε λουτρά και ανήγειρε βιβλιοθήκ η. Από την Προύσα καταγόταν ο φιλόσοφος Δίων ο Χρυσόστομ ος, ο οποίος πέτυχε να παραχωρήσ ει ο Τραϊανός πολλά προνόμια στην πόλη. Τα λουτρά της Προύσας τα χρησιμοπο ιήθηκαν κατά τα ρωμαϊκά χρόνια,  αλλά κυρίως οι Βυζαντινο ί. Οι  θερμές πηγές θειούχοι κα σιδηρούχο ι ήταν περίφημες σ’ όλη την Ανατολή. Αναμφίβολ α χρησιμοπο ιήθηκαν πριν από τα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατο ρίας.  Οι  πηγές αυτές προσέλκυα ν πολλούς πλούσιους της Κωνσταντι νούπολης και μέλη των βασιλικών οικογενει ών.   Το 522 η Θεοδώρα, η σύζυγος του Ιουστινια νού πήγε στα λουτρά της Προύσας συνοδευόμ ενη από 4.000 υπηρέτες και ακολούθου ς. Οι θερμές πηγές έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της πόλης. Τα Ρωμαϊκά και Βυζαντινά κτίσματα των πηγών καταστράφ ηκαν. 
Κατά το ιστορικό Προκόπιο το μεταξόσπο ρο τον έφεραν στο Βυζάντιο από την Κίνα, κρυμμένο μες στα κούφια μπαστούνι α τους, δύο μοναχοί που τους είχε στείλει επίτηδες ο Αυτοκράτο ρας Ιουστινια νός Α’(567-565). Η μεταξουργ ία αναπτύχθη κε στην Προύσα. Από τα χρόνια εκείνα το μετάξι έδινε μεγάλα εισοδήματ α στο Βυζάντιο, γιατί οι ευγενείς της Δύσης, οι επίσκοποι, οι καλόγεροι και γενικά οι άρχοντες και οι πλούσιοι του Βυζαντίου φορούσαν μεταξωτά και έτσι το Βυζάντιο κέρδιζε πολλά από το εμπόριο αυτό. Σε όλη σχεδόν την περιοχή της Προύσας ήταν ανεπτυγμέ νη η σηροτροφί α. Ανέκαθεν ήταν περίφημα τα μεταξουργ εία της Προύσας.     
Ονομαστό ήταν της «Προύσας το μετάξι» και τα μεταξωτά της υφάσματα.

Ο Ιουστινια νός την κόσμησε με μεγαλόπρε πα κτίρια. H Ειρήνη η Αθηναία έχτισε την μονή του Αγίου Ευστρατίο υ και τον περίλαμπρ ο ναό του Τιμίου Προδρόμου . Η ηρεμία της πόλης έληξε με τις αραβικές εισβολές. Το 950 κατέκτησα ν την πόλη οι Άραβες και υπέστη καταστροφ ές.
To 1097 περιήλθε στην κυριαρχία των Σελτζούκω ν Τούρκων για να κατακτηθε ί το 1184 από τον Ανδρόνικο Κομνηνό. Πολιορκήθ ηκε από τους Σταυροφόρ ους (1204) μάταια. Προσαρτήθ ηκε από τον Θεόδωρο Λάσκαρη στην Αυτοκρατο ρία της Νίκαιας. Έπεσε στα χέρια των Τούρκων το 1326, αφού πριν την πολιορκού σε επί 10 χρόνια ο Οσμάν, τελικά την κυρίευσε ο γιος του Οχράν, λίγο πριν πεθάνει ο πατέρας του. Από τότε, έγινε πρωτεύουσ α της Οθωμανική ς Αυτοκρατο ρίας και ιερή πόλη, σαν δεύτερη Μέκκα. Κοσμήθηκε με Τούρκικα οικοδομήμ ατα και τζαμιά. Ακόμη και όταν, η έδρα του Τουρκικού κράτους μεταφέρθη κε στην Ανδριανού πολη (1365), οι Σουλτάνοι φρόντιζαν την Προύσα και τα μέλη της οικογένει άς τους θάβονταν εκεί και τιμώνταν με μαυσωλεία .
Στις αρχές του 15ου αιώνα, ερημώθηκε από επιδρομή Μογγόλων, ενώ το 1511-12 λεηλατήθη κε από αντάρτες Τούρκους της Βιθυνίας. Το 1607, κυριεύθηκ ε από τον επαναστάτ η Καντέρογλ ου.
Στο μέσο περίπου της πόλης υψώνεται η ακρόπολη, η οποία περιβάλλε ται από Ρωμαϊκό και Βυζαντινό τείχος.
 Η περιοχή της Προύσας μαστίζετα ι από σεισμούς. Στις αρχές του 20ου αιώνα έχει πάνω από 100.000 κατοίκους, εκ των οποίων 80.000 ήταν Τούρκοι.
     Η Ελληνική κοινότητα της Προύσας είχε 6.000- 7.000 κατοίκους, οι υπόλοιποι ήταν Αρμένιοι και Εβραίοι. Η Προύσα ήταν έδρα του Μητροπολί τη Προύσσης .Η Ελληνική κοινότητα είχε τρεις ενορίες. Οι Έλληνες ήταν η ψυχή της Προύσας.       
     Στην Μητρόπολη της Προύσας υπάγονταν: η Προύσα, τα Μουδανιά, η Τρίγλια, η Σιγή, το Δερμιρδέσ ι, το Πελλαδάρι, οι Ελιγμοί, η Μεσαίπολη, το Νεοχώριο, το Αρβανιτοχ ώρι, το Πλατύανον, το Τεπετζίκ, το Καλασάνι και το Σουσουρλο ύκ. Τα Μουδανιά ήταν το επίνειο.
       O  Ελληνικός Στρατός κατέλαβε την Προύσα στις 26/4/1920 και παρέμεινε εκεί μέχρι 29/8/ 1922. 
  Η σημερινή Προύσα είναι  η 4η μεγαλύτερ η πόλη της Τουρκίας με 1.200.000 κατοίκους . Έχει πανεπιστή μιο, το Uludag Universit esi, ένα από τα μεγαλύτερ α πανεπιστή μια της χώρας.   Πολύ όμορφη πόλη με ανθόκηπου ς και πολλά μνημεία.   Αξιομνημό νευτα μνημεία είναι το Ουλού Τζαμί (Μεγάλο Τζαμί) και το Γιεσίλ Τζαμί (Πράσινο Τζαμί), το Μαυσωλείο του Σουλτάνου Μωάμεθ Α΄ και το Τζαμί του Μουράτ. Σ’ ένα ύψωμα , όπου φαίνεται η πόλη είναι ο τάφος του Οσμάν και του γιού του Οχράν. Στην Προύσα γεννήθηκα ν ο αρχαιολόγ ος Μανόλης Ανδρόνικο ς και ο σκηνοθέτη ς Κάρολος Κουν.

ΣΤΑΘΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟ Σ

     

[Μέλος Φόρουμ]

ΤΑ  ΠΙΣΤΙΚΟΧΩ ΡΙΑ

Tα Πιστικοχώρια ήταν ομάδα χωριών, στα ενδότερα της Τρίγλιας, που βρίσκοντα ν μεταξύ της παραλίας του εισερχομέ νου στον Κιανό κόλπο μέχρι τη λίμνη της Απολλωνιά δας. Ο δικός μας, ο Τριγλιανό ς, Απόστολος Ηρ. Τσίτερ, αναφέρει στο βιβλίο του «Τρίγλια του Κιανού Κόλπου Προποντίδ ος»-1979, ότι τα Πιστικοχώ ρια είναι 16 στον αριθμό και δίνει τον αντίστοιχ ο πίνακα με συμπληρωμ ατικές ονομασίες των ονομάτων τους.
Τα Πιστικοχώρια πριν την Μικρασιατ ική Καταστροφ ή   
1.Γιαλί-Τσιφλίκ, 250 οικογένει ες         
2.Βελετλέ ρ ή Βελετλέρι, 120 οικογένει ες
3.Ντερέκι οϊ, 50 οικογένει ες
4.Τσαμουρ τζά ή Τσαμουτζά, 100 οικογένει ες
5.Τσεσνεή ριον ή Τσεσνεϊρι ή Τσεϊριον, 100 οικογένει ες
6.Τσάμπασ ι ή Τσάμπαζι, 30 οικογένει ες
7. Γούλιος ή Καραγάτς, 150 οικογένει ες
8.Σιργιάν ι ή Σεργιάνι ή Σιργιάννη, 600 οικογένει ες
9.Κύδια ή Κήδια ή Κίντια ή ΚαραΚοτζά , 200 οικογένει ες
10.Πριμικ ήριον ή Πριμικήρι, 100 οικογένει ες
11.Απλαδά τος ή Απελ(λ)δάτοι ή Πελαδάτοι ή Σουμπασί Αγίλ, 200 οικογένει ες
12.Αγία Κυριακή ή Μακαριωτά τοι, 150 οικογένει ες
13.Αϊνάτο ι ή Αϊνάτι ή Αγινάτοι ή Σα(γ)ινάτοι ή Εσκιτζέ, 150 οικογένει ες
14.Τσάταλ α ή Κωνσταντι νάτι(-οι) ή Τσατάλ Αγίλ , 80 οικογένει ες
15.Χωρούδ α ή Καρατζόβα, 70 οικογένει ες
16.Μπάσκο ϊ ή Βουλγαράτ οι, 200 οικογένει ες
Τα χωριά  απέχουν δυο-τρεις ώρες(Σ.Σ δηλαδή με τα πόδια, 10-15 χλμ.) από την Τρίγλια στο εσωτερικό, όπως αναφέρει ο συγγραφέα ς, και είχαν σχηματιστ εί με πολύ φοβερό τρόπο: Μετά την επανάστασ η του Ορλώφ(1770) επί Αικατερίν ης Β’ της Μεγάλης της Ρωσίας, η οποία καταπνίγη κε από τους Τούρκους, πολλά γυναικόπα ιδα και άνδρες από την Πελοπόννη σο πουλήθηκα ν στην περιφέρει α της Απολλωνιά δας λίμνης για να φυλάγουν τα πρόβατα ως τσοπάνηδε ς (Μπιστικοί)  σε Τούρκους μπέηδες και πασάδες. Το ίδιο έγινε και με την εξοντωτικ ή εισβολή του Ιμπραήμ στην Πελοπόννη σο  με  την μεγάλη Επανάστασ η του 1821.Ο Απόστολος Τσίτερ συνεχίζει: « Τα χωριά αυτά, τα λεγόμενα Πιστικοχώ ρια, όπως τα ονομάζουμ ε, μιλούσαν διάλεκτο, η οποία ήταν εντελώς διαφορετι κή από της Τρίγλιας και των άλλων παραλιακώ ν χωριών, έμοιαζε πολύ με διαλέκτου ς της Πελοποννή σου. Η διάλεκτος των χωριών αυτών είχε μεγάλη ομοιότητα με την Μανιάτικη και γενικά με διαλέκτου ς της Πελοποννή σου. Μόνο δύο-τρία χωριά που βρέθηκαν μέσα σε πυκνούς τούρκικου ς συνοικισμ ούς, έχασαν τη γλώσσα τους και έγιναν τουρκόφων α ενώ παρέμεινα ν φανατικά προσηλωμέ να στην Ελληνική και την Χριστιανι κή τους πίστη».
Στα «Σύμμεικτα Λαογραφικ ά Κουβουκλί ων Προύσσης»,  Βασ.  Δεληγιάνν η, αναφέροντ αι για τα Πιστικοχώ ρια, ότι ανάμεσα στα 24 χωριά, που αποτελούσ αν το τμήμα της Απολλωνιά δας της εκκλησιασ τικής επαρχίας Νικομήδει ας στο νομό Προύσσας, ήταν και τα 9 χωριά των Πιστικοχω ρίων (από το 8 έως το 16 του πίνακα). Ο συγγραφέα ς αναφέρει : « Κατά την παράδοση, που επικρατού σε ανάμεσα σε όλους τους πιστικούς, πριν από πολλά χρόνια, λίγες οικογένει ες, που μοιράσθηκ αν σε εννέα διάφορα μέρη, σε μια γραμμή σε σχήμα ημικυκλίο υ  στα βόρεια της λίμνης Απολλωνιά δας, για να αποτελέσο υν αργότερα τα 9 χωριά των Πιστικοχω ρίων, χωρίς ανάμεσά τους να βρίσκεται κανένα τούρκικο χωριό και τους δόθηκαν πρόβατα για βοσκή (και γι’ αυτό ονομάστηκ αν και «πιστικοί»)απ’ τις τότε Σουλτάνες (γυναίκες των Σουλτάνων). Τα ονόματα των Πιστικοχω ρίων φαίνεται ότι ονόματα των χωριών από τα οποία προήρχοντ ο. Το ότι η εγκατάστα σή τους έγινε, σαν βοσκοί που ήσαν, σε ακατοίκητ α μέρη μαρτυρείτ αι εκ του ότι δεν φαίνεται σε κανένα χωριό, σημάδι δομικής αρχαίας, όπως στην Απολλωνιά δα  με τα σωζόμενα ακόμα τείχη της, στα Κουβούκλι α με το κατεστραμ μένο κοντά στην εκκλησία φημισμένο βυζαντινό φρούριο «Κουβούκλια», στο Ταχταλή, Κίτα, Λουπάδι, Μιχαλίτσι και άλλα, όπου βλέπει κανείς ερείπια τειχών και φρουρίων. Έπειτα η γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα των δεν μοιάζουν με κανενός των γύρω χωριών, ενώ αναμεταξύ τους είναι όμοια. Μια γραπτή πληροφορί α, ότι βρισκόταν πριν απ’ το 1602, ήταν σ’ ένα παλιό μηνιαίο της εκκλησίας της Απολλωνιά δας που έλεγε έτσι: «Ήρθαμε με τον Γέροντα μου Άγιο Τιμόθεον εις την Απολλωνιά δα και αύριο αναχωρούμ ε εις Αγινάτους . Γράφω εγώ ο Παναγιώτη ς από το Κατηρλή 1602».
Οι Μ.Κλεώνυμ ος – Χ.Παπαδόπ ουλος,  «Βιθυνικά ή επίτομος μονογραφί α της Βιθυνίας και των πόλεων αυτής-Κωνσταντινούπολη 1867 », αναφέρουν τα ίδια εννιά χωριά . Τα χωριά αυτά ονομάστηκ αν έτσι από τους ποιμένες, «πιστικούς» σύμφωνα με την μανιάτικη διάλεκτο που εγκαταστά θηκαν στην περιοχή της Απολλωνιά δας από τους Οθωμανούς κατά τον 16ο αιώνα,πριν από το 1602.
Ο Παντ. Μ. Κοντογιάν νης, «Γεωγραφία της Μ.Ασίας», Αθήναι 1921 γράφει για την Απολλωνία, τη λίμνη Απολλωνιά δα, και τα γύρω χωριά μια άλλη άποψη: « Η βόρεια όχθη (της Απολλωνιά δας)έχει κόλπους και χερσονήσο υς, πρό των οποίων υψούται από τη λίμνη ολόκληρος συστάς νησίδων. Η μεγαλυτέρ α εξ αυτών είναι η δυτικωτάτ η, η Χαλίμπεη-αδασί, επιμήκης, 70μ.υψηλή . Απέναντι της επί της χερσονήσο υ, κείται το χωρίον Καραγατς ή Γούλιος, κατοικούμ ενον από αλιείς, Τούρκους και Έλληνας. Βορειότερ ον κείνται άλλα ελληνικά χωριά. Το Αϊνάτι ή Εσκιτζέ λέγεται ότι είναι αποικία Μανιατών, τους οποίους κάποιος μπέης εγκατέστη σε εδώ δια να σχηματίσε ι εξ αυτών υπό την αρχηγία του ληστρικήν συμμορίαν[….] Άλλα περί την λίμνην ελληνικά χωριά είναι το Μπάσκιοϊ, η Χωρούδα ή Καρατζόβα, το Κωνσταντι νίτσι. Τα χωριά ταύτα κατωκοίθη σαν εκτός του Αϊνατιού από Έλληνες της Απολλωνία ς, όταν πλέον δεν ήτο ανάγκη να έχουν οι κάτοικοι οχυρόν τόπον προς άμυναν, και όταν ηυξήθη τόσον ο πληθυσμός της πόλεως, ώστε δε τον περιελάμβ ανεν. Τα χωριά έχουν τουρκικά ονόματα, μερικά δε και ελληνικά. Εκ τούτου γίνεται φανερόν ότι πριν κατοικηθο ύν από Έλληνας κατωκούντ ο από Τούρκους. Και οι οικονομικ ώς ισχυρότερ οι Έλληνες εξετόπισα ν και εδώ τους Τούρκους».   
Η Ελένη Χατζούδη- Τούντα στο βιβλίο της «Η Ηλιοστάλα κτη από το Γιαλί-Τσιφλικ της Βιθυνίας»,   μυθιστορη ματική βιογραφία (της μητέρας της) γράφει για το Γιαλί-Τσιφλίκ τα εξής: «Το Γιαλί- Τσιφλίκ το χωριό μου κτίστηκε αποκλειστ ικά από Έλληνες δίπλα ακριβώς την Τρίγλια. Η καταγωγή των κατοίκων του χωριού μου ήταν απ’ τ’ Άγραφα καθώς και η γιαγιά μου η Κρουσταλλ ένια, - η μάνα του πατέρα μου- μας έλεγε σαν παραμύθι όταν είμαστε μικρά. Έφυγαν από κει το 1775, κυνηγημέν οι από τον Αλή-Πασά.  Οι Αγραφιώτε ς με την ψυχή στο στόμα έφτασαν στη Στυλίδα. Επιβιβάστ ηκαν σ’ ένα βαπόρι που πήγαινε στη Ρωσία. Ήταν όμως γραφτό το βαπόρι να πάθει μεγάλη βλάβη στην Προποντίδ α. Δώδεκα οικογένει ες κατέβηκαν στην Κωνσταντι νούπολη. Εκεί ένας δικός μας πατριώτης με το όνομα Τσαούσης που είχε χαρτοπωλε ίο, τους παραστάθη κε στην κρίσιμη ώρα. Μίλησε σ’ ένα φίλο του Μπέη, δίνοντάς του και κάμποσα μιτζίτια κι αυτός τους παραχώρησ ε μια μεγάλη έκταση, ακριβώς απέναντι απ’ την Κωνσταντι νούπολη, το Γιαλί-Τσιφλίκ, που θα πει παράλιο κτήμα. Οι άνθρωποι αντίκρισα ν όμορφους κόλπους, μαγευτικά λιμάνια, τρεχούμεν α νερά. Εδώ θα ρίζωναν. Ωραίος τόπος γόνιμος, με καλό χώμα και άφθονα νερά!
Τον αχυρώνα του τσιφλικιο ύ τον μετέτρεψα ν σε εκκλησία και την αφιέρωσαν στη μνήμη της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που υπαγόταν στη Μητρόπολη της Νικομήδει ας. Σαν απαρχή τις δύο εικόνες που είχαν φέρει ως ιερή παρακαταθ ήκη μαζί τους, για το στέριωμα στην καινούργι α πατρίδα. Παναγία Μπρουσσιώ τισσα και Αϊ Γιάννης τα ονόματά τους. [….]Ο παππάς τους κρατούσε το ιερό Ευαγγέλιο, σαν ανεκτίμητ ο φυλακτό, που οι δέκα τελευταίε ς σελίδες του είχαν σλαβική γραφή. Στην τελευταία σελίδα, έγραψε με τρεμάμενο χέρι; «Είμεθα απόγονοι του Κατσαντών η. Εφτάσαμε εδώ το 1775 απ΄τα Άγραφα, κυνηγημέν οι απ’ τον Αλή-Πασά».   
Στην εφημερίδα Τριγλιανά Νέα, αριθμ.φύλ λου 48, 10/8/1984, ο Γ. Σηντήλας γράφει ενδιαφέρο ντα στοιχεία για τους Αγραφιώτε ς που βρήκαν καταφύγιο στην περιοχή Προύσας –Τρίγλιας μετά από διωγμούς που ακολούθησ αν τα ιστορικά γεγονότα της περιοχής των Αγράφων κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρα τίας. Έγινε σκόρπισμα των Αγραφιωτώ ν σε διάφορες περιοχές της Ελλάδος και εκτός του σημερινού γεωγραφικ ού χώρου της Ελλάδας, από άλλοτε «εκούσιους» και άλλοτε «ακούσιους» εκπατρισμ ούς με βίαιες και ομαδικές μεταφορές πληθυσμών ως τα βάθη της Τουρκίας, αφενός για την εξουδετέρ ωση των επαναστατ ικών εστιών και αφετέρου για να χρησιμοπο ιούν τους εκπατριζό μενους ραγιάδες για διάφορες εργασίες και για τσομπάνηδ ες «πιστικούς» και έτσι δημιουργή θηκαν τα γνωστά Πιστικοχώ ρια της περιοχής Τρίγλιας.  Αναφέρετα ι ότι στο Δεμιρδέσι ο μιλούσαν μια ελληνική διάλεκτο που έμοιαζε καταπληκτ ικά με την ομιλουμέν η και σήμερα στα ορεινά χωριά των Αγράφων. Σημειώνετ αι επίσης ότι το χωριό Τσεϊριον, απ’ όπου καταγόταν ο Πατριάρχη ς Ιεροσολύμ ων Βενέδικτο ς και οποίος πέθανε το 1981, μιλούσε ως τα τελευταία του την Αγραφιώτι κη διάλεκτο,  μνημόνευε  με νοσταλγία και σεμνυνότα ν για την Αγραφιώτι κη καταγωγή των προγόνων του. Σε δημοσιογρ άφο που έδωσε συνέντευξ η το έτος 1971, ο Πατριάρχη ς Βενέδικτο ς είπε μεταξύ άλλων και τα εξής χαρακτηρι στικά: «…Στα 1770 μετά τα Ορλωφικά, οι δικοί μου έφυγαν στη Μικρά Ασία και κατοίκησα ν στο Τσεϊριον, κοντά στη Προύσσα. Εκεί ζούσαν Μανιάτες πρωτύτερα…εμείς όλοι μας μιλούσαμε καθαρά ελληνικά. .».
Η Τρίγλια και τα Πιστικοχώ ρια           
 Οι παλιοί Τριγλιανο ί έλεγαν ότι όλα τα Πιστικοχώ ρια είχαν εμπορικές συναλλαγέ ς με την Τρίγλια, η οποία ήταν το κεφαλοχώρ ι της περιοχής. Στην Τρίγλια κάθε Κυριακή γινόταν παζάρι (λαϊ¬κή αγορά). Έφερναν  με γαϊδούρια, μουλάρια, άλογα και αραμπάδες Χριστιανο ί και Τούρκοι τα προϊόντα τους από τα γύρω χωριά, σιτάρι, αλεύρι, κριθάρι, κρεμμύδια,σκόρδα, αρνιά, κατσικάκι α, τυριά (διάφορα είδη),βούτυρο, κότες, αυγά, κάρβουνα, ξύλα, μαλλί από πρόβατα που έπλεκαν οι γυναίκες φανέλες και κάλτσες κ.α. Οι χωριάτες, αφού πουλούσαν τα προϊόντα τους, αγόραζαν σε ποσότητες από τα μπακάλικα της Τρίγλιας σαπούνι, πετρέλαιο(γκάζι), οινόπνευμ α(σπίρτο), ζάχαρη, καφέ, ρουχισμό κ.α. Οι ποσότητες ήταν μεγάλες, γιατί στο παζάρι  δεν έρχονταν πάντοτε οι ίδιοι κάθε βδομάδα αλλά έκαναν και 15 μέρες  ακόμα και μήνα για να έρθουν.  Τα προϊόντα που χρειάζοντ αν ζύγισμα, όλα  ζυγίζοντα ν από τον κανταρτζή (υπάλληλο της Δημογερον τίας), αυτά που πουλούσαν οι χωριάτες και αυτά που αγόραζαν από το παζάρι της Τρίγλιας.
Ακόμα οι Πιστικοί έρχονταν σε επαφή με διάφορα επαγγέλμα τα που εξασκούσα ν οι Τριγλιανο ί και κυκλοφορο ύσαν παράδες. Mεταλλοτε χνίτες, καζαντζήδ ες, τσουκαλάδ ες(μισοκοίλη δες) , κουντουρά δες, κουγιουμτ ζήδες, κολλυβίδη δες(σαράφηδες), γιατροί, φαρμακοπο ιοί (σπετσέρηδ ες) αμπατζάδε ς, γραφιάδες, μουτάφηδε ς, τζιβιτζήδ ες, μπογιατζή δες, καλλιοντζ ήδες(πεταλωτές), ψαθάδες, καλπάκηδε ς, σεπετζήδε ς, γούναροι, φραγκοράφ τες κ.α.
 

(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤ ΑΙ με τις άλλες πόλεις και χωριά του Χάρτη γύρω από την Τρίγλια).   

ΣΤΑΘΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟ Σ     

[Μέλος Φόρουμ]

ΤΟ ΜΙΧΑΛΙΤΣΙ

Μιχαλίτσι(Μίχαλιτς): Η πόλη το 1894 είχε 7.781 κατοίκους εκ των οποίων οι 6.781 ήταν Έλληνες. Η απέραντη πεδιάδα του Μιχαλιτσί ου είναι γεμάτη από μουριές, τριαντάφυ λλα, αμπέλια και καρποφόρα δέντρα. Η σηροτροφί α ήταν πολύ διαδεδομέ νη. Η κτηνοτροφ ία και τα γαλακτοκο μικά προϊόντα ονομαστά. Ο δρόμος που συνέδεε την Προύσα με το Μιχαλίτσι προεκτειν όταν μέχρι την Πάνορμο (Μπάντερα).   

Στάθης Δημητρακό ς

Συνεχίζετ αι...

[Μέλος Φόρουμ]

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ « ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ»
   
■  Εντόπιος ελληνικός πληθυσμός επέζησε μετά την Άλωση και στις πόλεις και κωμοπόλει ς των μικρασιατ ικών παράλιων της Προποντίδ ος,ο οποίος βρισκόταν σε συχνή επικοινων ία με την Κωνσταντι νούπολι. Οι ελληνόφων οι Έλληνες, κάτοικοι των παραλιών αυτών, ήταν σχεδόν όλοι ψαράδες. Ασφαλώς όμως θα καλλιεργο ύσαν και μικρό γεωργικό κλήρο. Πάντως οι Μουδανιώτ ες αναφέροντ αι και ως καλοί αμπελουργ οί. Ήδη στην εποχή του Μεχμέτ Β αναφέροντ αι 167 δουλοπάρο ικοι χριστιανο ί αμπελουργ οί να πληρώνουν κάθε χρόνο 15.000 άσπρα[…].

[…].Στην περιοχή πριν από το Μιχαλίτσι, ωραία εμπορική κωμόπολη έβοσκαν τα ποίμνιά τους άγριοι νομάδες Τούρκοι, ασφαλώς Γιουρούκο ι. Στο Λοπάδιο (Λουμπάτ), στην παλιά πόλη με τα τείχη που κατέρρεαν, οι χριστιανο ί, 60 οικογενει άρχες, είχαν 6 εκκλησίες (από αυτές τρείς επίσημες).

[…]Στο δρόμο προς την Προύσα, στην άκρη της Απολλωνιά δος λίμνης, βρισκόταν κατά τα τέλη του 16ου αι. το μοναστήρι του Αγίου Κωνσταντί νου με 5-6 μοναχούς και στο ομώνυμο νησί κατοικούσ ε ένας μητροπολί της. Παραπέρα προς ανατολικά ήταν τα χωριά Κωνσταντι νάτοι, Τυρωτά και άγιος Θεόδωρος, με πλινθόκτι στα σπίτια επάνω σε ένα βουναλάκι . Στην Προύσα με την γραφική της θέση και με τη θαυμάσια αγορά με τα φθηνά αντικείμε να μεταξουργ ίας και χρυσοχοϊκ ής 1.000 Έλληνες οικογενει άρχες με τον μητροπολί τη τους εκκλησιάζ ονταν κυρίως σε μια μόνο εκκλησία των Αγίων Αποστόλων . Στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου σπάνια λειτουργο ύσαν.

[…]Αγραφιώτε ς εποίκησαν τα χωριά Τσεσνίρ, Τζαμπάζι, Τζάμπα, Τζεινεγίρ, Αχτζέ Πουρνάρ, Γούλιος, Απολλωνιά ς, Λοπάδι. Επίσης στην ίδια περιοχή στα χωριά Βουλγαράτ οι ή Μπάσκιοι, Χωρούδα, Κωνσταντι νάτοι, Καμαριωτά τοι, Αγινάτοι, Πελαδάτοι, Συριγιάνν η, Πριμηκήρι είχαν εγκαταστα θή ως βοσκοί(πιστικοί) γύρω στα 1600 Πελοποννή σιοι, όπως μαρτυρούσ αν τα ήθη και τα έθιμά τους[…].

[…]Η Προύσα ήταν ένας μεγάλος σταθμός προς την πρωτεύουσ α (Κωνσταντι νούπολη). Εκεί- εκτός από την μεγάλη δική της παραγωγή μεταξιού- έφθαναν και πάμπολλα φορτώματα από τη Συρία και από άλλες χώρες της Ανατολής. Υπολογίζε ται ότι 1000 περίπου καμήλες ξεφόρτωνα ν εκεί κάθε χρόνο από τις παραπάνω περιοχές. Δεν ήταν λοιπόν μόνο κέντρο παραγωγής αλλά και επεξεργασ ίας μεταξιού. Αποτέλεσμ α της ζωηρής αυτής κινήσεως του εμπορίου των μεταξωτών ήταν να διπλασιασ θή σχεδόν ο πληθυσμός της Προύσας μεταξύ των δυο απογραφών του 1520-1535 και του 1570-1580, δηλαδή από 34.930 να φθάσει 60.140. Για το βάψιμο των μεταξωτών χρησιμοπο ιούσαν τους καρπούς του τερεβίνθο υ, τους οποίους μάζευαν και πουλούσαν οι κάτοικοι της Θράκης και της Μακεδονία ς.

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, 1974, , τόμος Ι –Ο ελληνισμό ς υπό ξένη κυριαρχία (1453-1669), Τουρκοκρα τία- Λατινοκρα τία, Α. Βακαλόπου λος- Πύκνωση των ελληνικών πληθυσμών των μικρασιατ ικών παραλιών της Προποντίδ ος, ιδίως της περιοχής της Βιθυνίας, σελ.177-178.


■[…]Για το βιλαέτι Χουδαβενδ ικιάρ (Προύσας) δίνεται από τον Μ.Χαμουδό πουλο ο αριθμός των 800.000 κατοίκων. Στην πρωτεύουσ ά του, την Προύσα, στην αρχή του 19ου αι. φαίνεται πως δεν επιτρεπότ αν η εγκατάστα ση Χριστιανώ ν. Αργότερα, όμως, έγιναν σημαντικέ ς εγκαταστά σεις Ελλήνων και γύρω στο τέλος της περιόδου αυτής υπήρχαν στην πόλη, σύμφωνα με την ίδια πηγή, 7.000 Έλληνες σε σύνολο 10.000 κατοίκων. Πρέπει να σημειωθεί όμως, ότι και ο τούρκικος πληθυσμός της Προύσας αυξήθηκε με την μαζική εγκατάστα ση προσφύγων από τη Βαλκανική, ιδίως μετά το Ρωσοτουρκ ικό πόλεμο (1878). Στο επίνειο της Προύσας στα Μουδανιά, φαίνεται ότι οι Έλληνες ήταν κατά τον 19ο αιώνα ισάριθμοι με τους Τούρκους και ότι αργότερα απέκτησαν την πλειοψηφί α, με αποτέλεσμ α οι ολιγάριθμ οι Τούρκοι να μιλούν την ελληνική γλώσσα, όπως και στη Σιγή, όπου την μεγάλη πλειοψηφί α αποτελούσ αν οι Έλληνες. Επίσης την πλειοψηφί α είχε το ελληνικό στοιχείο και στο Μιχαλίτσι ο, στην Τρίγλη ή Τρίγλια (Τερλιέ), στην Απολλωνία και, γύρω από την Προύσα, στο Σουσουρλο ύκιο, στο Νεοχώριο, στους Ελεγμούς, ενώ η Κίος (Γκεμλίκ), η Μεσαίπολη, το Παλλαδάρι ο, το Δεμιρδέσι ο, το Τεπετζίκι ο είχαν αμιγή ελληνικό πληθυσμό[…].   
                 
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, 1977, τόμος Ι, Νεώτερος Ελληνισμό ς από 1833 ως 1881, Σωκράτης Σιμεωνίδη ς, Δυτική Μικρά Ασία, Πληθυσμός- Πόλεις, σελ.424-425.
       

[Μέλος Φόρουμ]

Πηγές των κειμένων «Η Τρίγλια και η γύρω περιοχή»:
   
1.Απόστολ ος Ηρ. Τσίτερ, «Τρίγλια του Κιανού Κόλπου Προποντίδ ος»-Σύλλογος Απανταχού Τριγλιανώ ν Θεσσαλονί κη 1979.
2. « Σύμμεικτα Λαογραφικ ά Κουβουκλί ων Προύσσης»,  Βασ.  Δεληγιάνν η.
3. Μ.Κλεώνυμ ος – Χ.Παπαδόπ ουλος,  «Βιθυνικά ή επίτομος μονογραφί α της Βιθυνίας και των πόλεων αυτής»-Κωνσταντινούπολη 1867.
4. Παντ. Μ. Κοντογιάν νης, «Γεωγραφία της Μ.Ασίας»,Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων, Αθήναι 1921.
5. Παντ. Μ. Κοντογιάν νης, «Η ελληνικότ ης των νομών Προύσης και Σμύρνης», Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων,  εν Αθήναις 1919.
  6. Ελένη Χατζούδη- Τούντα, «Η Ηλιοστάλα κτη από το Γιαλί- Τσιφλικ της Βιθυνίας», Μυθιστορη ματική Βιογραφία, Επανέκδοσ η 2007, Σύλλογος Μικρασιατ ών Πτολεμαΐδ ας «Η Μικρά Ασία»- Νομαρχιακ ή Αυτοδιοίκ ηση Κοζάνης. 
7.  Γ. Σηντήλας, εφημερίδα Τριγλιανά Νέα, αριθμ.φύλ λου 48, Θεσσαλονί κη 10/8/1984
8.«Αντίλαλοι από τα Μουδανιά και τα γύρω», έκδοση του Συνδέσμου Προσφύγων Μουδανίων, Θεσσαλονί κη 1931.
9. Κωνσταντί νος Μαντάς, Λαογραφικ ά Παλλαδαρί ου Προύσας Μ.Ασίας, Έδεσσα 1983.
10. «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», Εκδοτική Αθηνών, 1974, , τόμος Ι –Ο ελληνισμό ς υπό ξένη κυριαρχία (1453-1669), Τουρκοκρα τία- Λατινοκρα τία
11. «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», Εκδοτική Αθηνών, 1977, τόμος Ι, Νεώτερος Ελληνισμό ς από 1833 ως 1881.

Στάθης Δημητρακό ς.

[Μέλος Φόρουμ]

Παίρνω το θάρρος να προσθέσω ένα απόσπασμα από μία περιγραφή ιστορίας, από το βιβλίο "ENA TAΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΟΧΘΗ, ΣΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΥΣΑΣ" του κου  Γιώργου Κοτζαερίδ η, σχετικά με το Πριμικήρι ένα από τα Πιστικοχώ ρια και το πως οι κάτοικοι του βρέθηκαν στην Τρίγλια.
Πηγή: http://politistiko-ergasthri-nostos.blogspot.gr/2012/11/ena-ta-7.html

Το σχολείο μας είχε κτιστεί το 1900, είχε όμως πολύ λίγους μαθητές οι οποίοι προτιμούσ αν να βοηθούν τους γονείς τους στις γεωργικές εργασίες.

Οι σχέσεις μας με τους γείτονες Τούρκους ήταν πολύ καλές. Ήταν ήσυχοι και φιλόξενοι άνθρωποι. Οι περισσότε ροι από αυτούς ήταν κυνηγοί και πήγαιναν να κυνηγήσου ν στην περιοχή Τσαλί Μπαίρ, όπου υπήρχαν πολλά αγριογούρ ουνα. Σκότωναν τα αγριογούρ ουνα και μετά τα προσέφερα ν στους Έλληνες, διότι ως γνωστόν η θρησκεία τους απαγορεύε ι να καταναλών ουν χοιρινό κρέας.

Φαντάζεστ ε τα τσιμπούσι α που γίνονταν στο χωριό; Βέβαια οι χωριανοί για να τους ευχαριστή σουν τους έδιναν κάποια άλλα προϊόντα ή τους βοηθούσαν σε κάποιες δουλειές τους.

Οι γονείς μας ήταν και αυτοί κυνηγοί, αλλά περισσότε ρο ασχολούντ αν με το ψάρεμα. Πήγαιναν στο ποτάμι Ενεφέ Ντερεσί, όπου υπήρχαν πολλά ψάρια, τα έπιαναν, τα πάστωναν σε βαρέλια που είχαν φτιάξει ειδικοί τεχνίτες και τα πουλούσαν στη Βουλγαρία .

Δυστυχώς το 1914 οι Τσέτες πέρασαν και από το χωριό μας και το λεηλάτησα ν. Οι δικοί μας για να σωθούν από τη μανία των Τούρκων, κατέφυγαν στην Τρίγλια και σε άλλα μεγάλα ελληνικά χωριά.

Το 1922 πήραμε το δρόμο της επιστροφή ς και μετά από πολλές κακουχίες καταλήξαμ ε στο νομό Σερρών

[Ίωνας]

Εδώ και επτά χρόνια αναζητώ την γεωγραφικ ή τοποθεσία του χωριού του παππού μου. Παρά τις επίμονες αναζητήσε ις μου στο παρελθόν δεν κατάφερα να βρω το Primikir παρόλο που με βάση τα Πιστικοχώ ρια κατάφερα να βρω αναφορές που περιλάμβα ναν ένα τέτοιο όνομα. Είναι πρώτη φορά που σε ένα (έστω και χειρόγραφ ο) χάρτη βρίσκω γεωγραφικ ό προσδιορι σμό του Πριμηκύρι ου (ή τέλος πάντων όπως γράφεται). Παρά το γεγονός ότι στην Καβάλα καταγράφε ται Όσιος εκ Πριμηκυρί ου είχα αρχίσει να πιστεύω ότι το χωριό αυτό αποτελεί μια φανταστικ ή τοποθεσία παρά τις πολλαπλές αναφορές και από πρόσωπα μακράς συγγένεια ς. Όσο κι αν αναζήτησα χάρτες, τοποθεσίε ς και αναφορές για το χωριό του παππού μου τα στοιχεία που βρήκα είναι μηδαμινά. Πρώτη φορά αντικρύζω την τοποθεσία σε κάποιου είδους χάρτη και είμαι χαρούμενο ς γι αυτό παρόλο που δεν μπορώ να αντιστοιχ ίσω ένα σχετικά ακριβές σημείο στο google maps. Ευχαριστώ θερμά τον συντάκτη του θέματος που ανήρτησε τον χάρτη.   

[Μέλος Φόρουμ]

Χρόνο-χάρτης της Μικράς Ασίας την εποχή του Μικρασιατ ικού Πολέμου.

Ιανουάριο ς του 1921.
Οι Άγγλοι κατέχουν τη ζώνη των Στενών.
Ο ελληνικός στρατός προελαύνε ι απομακρυν όμενος ολοένα και περισσότε ρο από τα παράλια τςη Μικράς Ασίας.

Ο χάρτης προέρχετα ι από το εκπαιδευτ ικό υλικό
"Ιστορία Α' και Γ' Λυκείου"
Περιπλάνηση στο Χώρο-Χρόνο
μέσα από διαδραστι κούς χάρτες και χρονο-χάρτες.


Έξι μήνες μετά.
Ιούνιος του 1921

Οι Άγγλοι κατέχουν τη ζώνη των Στενών.
Ο ελληνικός στρατός έχει υπό την κυριαρχία του το μεγαλύτερ ο κομμάτι της Μικράς Ασίας.
Ο στρατός φθάνει μέχρι το Σαγγάριο, όπου και θα παραμείνε ι για ένα περίπου χρόνο.
Εσκή Σεχίρ (Δορύλαιο) - Αφιόν Καραχισάρ .

Το εκπαιδευτ ικό λογισμικό CENTENNIA μας δίνει το παρακάτω στιγμιότυ πο που αποτυπώνε ι τι συνέβαινε τον Ιούνιο του 1921.
Σίγουρα δεν είναι απόλυτα ακριβείς οι χρονο-χάρτες που μας δίνουν τα εκπαιδευτ ικά λογισμικά .
Είναι, όμως, ένα εργαλείο για τη διδασκαλί α της ιστορίας.
Τα σύνορα του κόσμου που αλλάζουν κάθε μήνα.
Για τους μαθητές μπορεί και να μοιάζει με παιχνίδι.
Για όσους τα έζησαν ήταν ένα ταξίδι από τον Παράδεισο στην Κόλαση.
Μέσα σε ένα χρόνο ανατράπηκ αν όλα.
Η μεγαλύτερ η τραγωδία του σύγχρονου ελληνισμο ύ.



Κυττάζοντ ας, όμως, το χάρτη του Ιουνίου του 1921 αναρωτιέτ αι κανείς αν θα μπορούσε να πιστέψει κανείς ότι ο ελληνικός στρατός θα μπορούσε να κρατήσει ένα τόσο μεγάλο μέτωπο μέχρι τέλους.

Ένα χρόνο μετά όλα είχαν ανατραπεί .
Ένας κόσμος έσβηνε άδικα πληρώνοντ ας το τίμημα μιας μεγάλης ιδέας.   

Τα εκπαιδευτ ικά λογισμικά αποτελούν απλά και μόνο ένα εργαλείο στην προσέγγισ η και την κατανόηση των ιστορικών γεγονότων που συνέβησαν στη Μικρά Ασία από το 1919 έως το 1922.
Έχουν πολλές ελλείψεις, αλλά έχουν και κάποια πλεονεκτή ματα.
Η πραγματικ ότητα είναι πολύ δύσκολο να κατανοηθε ί σε όλη της την έκταση.

Ένα ταξίδι στο χώρο και το χρόνο.
Τα χρόνια περνούν, αλλά όσα συνέβησαν τα χρόνια εκείνα στη γη της Μικρασίας δεν θα πρέπει ποτέ να ξεχαστούν .

 

[Μέλος Φόρουμ]

Μια ακόμα αναφορά για τα Πιστικοχώ ρια
http://politistiko-ergasthri-nostos.blogspot.com/2012/11/ena-ta-7.html